تحقق مفهوم قرآنی و روایی حقوق در شهرسازی و طراحی مسکن

دین اسلام دینی فراگیر و جامع در تمام عرصه ها محسوب می شود که هدف آن سعادت بشر و هدایت او در مسیر کمال می باشد. مکتب اسلام دینی است که مسائل مادی بشر را با معنویات پیوند زده و هیچگاه این دو مقوله را از همدیگر جدا ندانسته است. قرآن مهمترین منبع استنباط احکام به شمار می رود و احکام موضوعات جدید با بهره گیری از عمومات و اطلاقات آیات قابل استنباط است و احادیث مربوط، مصادیقی از آنها را ذکر کرده اند و آنها را تخصیص نزده و مقید نساخته اند. در مقاله حاضر با رجوع به قرآن و روایات، تجلّی اصل «لاضرر و لاضرار» به عنوان مهم ترین اصل حقوق، در معماری مسکونی و شهری، بررسی شده است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش روش تحلیل محتوای کیفی است و تحلیل های مربوط به بناها با روش استدلال منطقی صورت گرفته است. در جمع آوری اطلاعات از اسناد و متون تاریخی، منابع کتابخانه ای و اینترنتی استفاده شده است. در این مقاله به منظور بررسی اصول حقوقی همچون لاضرر و لاضرار در معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی، نمونه هایی از خانه ها و بافت های سنّتی به روش نمونه گیری هدف مند انتخاب شده اند. نتایج حاصل بیان کنندۀ این موضوع است که این اصل به عنوان مهم ترین اصل مرتبط با حقوق، در تمامی ابعاد معماری خانه های ایرانی اسلامی تاثیر گذاشته است. این تاثیرات برگرفته از مفهوم حقوق اسلامی است که شامل رعایت حقوق همسایگی، حقوق زن، حقوق والدین و فرزندان، حقوق مهمان و حق ساخت و ساز در معماری بناها در نظر گرفته شده است. اصول دیگری چون مساله حریم خصوصی و عمومی و محرمیّت احترام به دیگر افراد نظیر همسایگان و عابران، رعایت حق شفعه، احترام به حقوق همسایگان در استفاده از منابع عمومی نظیر آب، نور آفتاب و ...، رعایت پاکیزگی و عدم آسیب رساندن به همسایگان و دیگر افراد از نظر بصری، صوتی و... همگی جزو اصولی هستند که در فقه اسلامی رعایت آن ضروری است و تمام این مسائل در شهر و خانه های ایرانی اسلامی رعایت شده است.

Realization of Qur'anic Concept and Validity of Rights in Urban Planning and Designing Housing

Religion of Islam is considered a comprehensive religion in all fields whose purpose is the happiness of mankind and guiding him towards perfection. The school of Islam is a religion that links human material issues with spiritualties and has never separated these two categories from each other. Quran is the most important source for the inference of judgments, and the judgments of the new issues are inferred by using generalities and references of the verses, and the relevant hadiths mentioned some examples of them, and not allocated and limited them. In this article, by referring to the Qur'an and narratives, the manifestation of the principle of "no determinet and detrimental act" as the most important principle of rights in urban and residential architecture has been investigated. The research method used in this study is a qualitative content analysis method, and the analysis of the buildings has been done using rational reasoning method. In the collection of information, historical documents and texts, library and Internet resources have been used. In this paper, samples of traditional homes and textures have been selected by targeted sampling method to investigate the legal principles such as no determinet and detrimental act in IranianIslamic architecture and urban planning. The results indicate that this principle as the most important principle related to the rights has affected all aspects of the IranianIslamic home architecture. These influences are derived from the concept of Islamic law, including neighboring rights, women's rights, the rights of parents and children, rights of guest and the right of construction in the architecture of buildings. Other principles, such as the issue of privacy and publicity, and the confidentiality of respect for other people, such as neighbors and pedestrians, considering the rights of preemption, respect for the rights of neighbors in the use of public resources such as water, sunlight, etc., considering cleaning and not to harm neighbors and others in terms of visual, audio and ... all are principles that are necessary in Islamic jurisprudence, and all these issues are considered in the IranianIslamic homes and cities.