ارزیابی عوامل محیطی بر کیفیت زندگی جمعی در فضای عمومی (مورد مطالعه: میدان شهدا مشهد)

اغلب فضاهای جمعی امروز تحت تاثیر رویکرد مدرنیستی 70 سال گذشته، دستخوش تغییرات هویتی تاریخی و اجتماعی شده‌اند و فضاهای غیرقابل پیش‌بینی را خلق کرده‌اند. میدان شهداء مشهد نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین فضاهای جمعی و عمومی تاریخ این شهر، در سالهای اخیر شاهد تغییراتی بنیادین در شکل و عملکرد بوده‌ است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر ماحصل این تغییرات کالبدی بر شکل زندگی مردم و احساسشان نسبت به دگرگونی‌های این میدان است. برای پاسخ به این سوال که آیا تغییرات میدان، خواسته و نیاز مردم از فضای عمومی را برآورده نموده یا خیر، این پژوهش از روشی کیفی و کمی بهره گرفته است. در روش کیفی، با استفاده از پرسشنامه باز، از طریق گام‌های تحلیل تماتیک، 18 مولفه بر مبنای پیشینه تحقیق شناسایی شد و در پنج شاخص عملکرد محیط، فعالیت‌ها، کیفیت محیط، معنای محیط و ویژگی‌های فیزیکی قرارگرفت. در روش کمی، بر اساس فراوانی داده‌ها، کدگذاری انجام شده و سپس جهت رتبه‌بندی از شاخص rii استفاده گردید. نتایج رتبه بندی نشان می‌دهد که عوامل نمادین و یادمانی مهمترین عوامل موثر بر کیفیت زندگی روزمره فضای میدان شهداست اما به لحاظ تامین ویژگی‌های تنوع فضایی و سازماندهی فعالیت‌ها، در جایگاه مناسبی قرار ندارد. در واقع مهمترین عامل هویت بخش این فضا، همجواری با حرم مطهر رضویست و تغییرات کالبدی، کارایی فضا را کاهش داده‌است. وسعت و گستره این میدان تنها پاسخگوی رویدادهای مناسبتی، رسمی و تجمعات سیاسی است درحالیکه فاقد ویژگی‌های لازم برای گذراندن روزمرگی افراد به عنوان یک فضای جمعی است.

evaluation of physical-conceptual factors on the quality of collective life in public space (case study: the shohada square of mashhad)

most of the collective spaces today, under the influence of the modernist approach of the last 70 years, have undergone identity historical and social changes and have created unpredictable spaces. mashhad martyrs’ square, as one of the most important public and public spaces in the history of this city, has witnessed fundamental changes in shape and function in recent years. this study has been carried out with the aim of investigating the effect of these physical changes on the life style of people and their feelings towards the changes in this square. to answer the question of whether the changes in the square have met the demands and needs of the public space or not, this research has used a qualitative and quantitative method. in the qualitative method, using an open ended questionnaire, through thematic analysis steps, 18 components were identified based on the research background and were divided into five factors of environmental performance, activities, environmental quality, environmental meaning and physical characteristics. in the quantitative method, based on the frequency of data, coding was performed and then the rii index was used for ranking. the ranking results show that symbolic and memorial factors are the most important factors affecting the quality of daily life of the martyrs’ square space, but in terms of providing the characteristics of spatial diversity and organization of activities, is not in a good position. in fact, the most important factor in identifying this space is its proximity to the holy shrine of razavi, and physical changes have reduced the efficiency of the space. the  size and scope of this square only responds to occasional, formal events and political gatherings, while it lacks the necessary characteristics for people to spend their daily life of individuals as a collective space.