تبیین اخلاق زیست‌محیطی شهروندان در تعالی محیط‌‌‌زیست: ارائه مدل مفهومی

امروزه بحران زیست‌محیطی شهرها، ناشی از نگرش مادی بشر به نظام محیط‌‌زیست و به تبع آن اخلاق نادرست شهروندان در مواجهه با آن است.  این در حالی است که در جهان‌بینی توحیدی، عالم هستی، یک واحد یکپارچه است که تمامی موجودات آن در مسیر رشد و تعالی، در حال حرکت و هدایت هستند؛ به‌طوری‌که نمی‌توان هدفی جز معاد و بازگشت به سوی خداوند برای آن تصور نمود. در این جهان‌بینی، شهروندان نه تنها مسئولیت بهره‌برداری عادلانه و امانتدارانه از عناصر محیط‌زیست را دارند، بلکه مسئولیت حفظ، ارتقاء و سیر تعالی تمامی عناصر محیط‌‌زیست به سوی کمال مخصوص خود و هدف خلقتشان را نیز دارند. هدف این پژوهش تبیین نقش اخلاق زیست‌محیطی شهروندان در تعالی محیط‌زیست بر اساس آموزه‌های قرآنی با بهره‌گیری از تفسیر‌المیزان است. در این راستا به منظور تحلیل گزاره‌های اخلاقی قرآن‌کریم، از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده گردید. در این پژوهش، کدگذاری، طبقه‌بندی و مقوله‌بندی متون انتخابی، توسط نرم‌افزار atlas.ti صورت گرفت. در مجموع از میان گزاره‌های اخلاقی مرتبط با موضوع پژوهش، 590  کد استخراج گردید که پس از حذف کدهای مشابه به 106 کد تقلیل یافت. کدهای باقی‌ مانده در 23 مولفه و 7 مقوله دسته‌بندی شدند و در نهایت در سه بعد جهان‌بینی، گرایش و اعمال و رفتار، مدل نهایی منتج‌شده از نتایج تحلیل محتوای کیفی ارائه گردید. مدل ارائه‌شده، تعالی اخلاق زیست‌محیطی شهروندان بر مبنای تفسیرالمیزان است که در آن سه بعد جهان‌بینی الهی شهروندان، گرایش به سمت کمال و اعمال و رفتار زیست‌محیطی شهروندان در چارچوب قوانین الهی مورد تاکید بوده و انتظار می‌رود که این نگرش منجر به تعالی محیط‌‌‌زیست شود.