ژیوپلیتیک انرژی در قرن 21

زمستان 9-2008 میلادی سردترین زمستان در تاریخ اروپا به شمار می‌رفت و ملت مترقی غرب کاملا تحت اختیار کارتل جهانی گاز طبیعی جدید قرار داشت. این کارتل که به نام گسپک شناخته می‌شد تحت رهبری روسیه بود. گسپک که از روی مدل چند دهه قبل کارتل نفتی اوپک به وجود آمده بود، از سلف خود بسیار بی رحم‌تر بود و برنامه‌های قیمت گذاری خود را با مطالبات بلند مدت سیاسی همراه می‌نمود. گسپک در موقعیت سلطه گری هم قرار داشت زیرا در طول دهه‌های گذشته ملت غرب به وسیله یک رژیم مالیات کربنی موفق شده بود صنعت ذغال سنگ را زمین گیر نماید و در همان زمان هم ملت‌های شرق آسیا بازار جهانی نفت را با امضای قراردادهای انحصاری با تولید کنندگان نفت کاملا خالی نموده بودند. این اقدام بیلیون‌ها بشکه نفت را برای همیشه از بازار بیرون برد. انرژی باد و خورشید هم به اندازه ادعای طرفدارانشان موثر واقع نشدند و نگرانی‌های مربوط به محیط زیست و مسایل مربوط به در دسترس عموم گذاشتن صنعت هسته ای را، در مرحله آزمایش نگه داشت. گاز طبیعی تنها سوخت غرب اروپا بود، نه از روی اختیار بلکه از روی نیاز. روس‌ها، 30 سال بعد از شکست ظاهری در جنگ سرد،از زمستان سرد به عنوان وسیله ای برای دریافت حقوق انحصاری در جنگ انرژی استفاده می‌کردند. این سناریویی است که به احتمال زیاد در آینده نزدیک روی خواهد داد. بازار جهانی نفت که نسبتا آزاد و به روی همه باز خواهد بود. روسیه از پناهگاهی که بعد از جنگ سرد در آن وارد شده بود یکبار دیگر به عنوان قدرتی متخاصم بیرون آمده است و در صحنه دیپلماتیک جهان، از ذخایر انرژی عظیم خود به عنوان یک اسلحه استفاده می‌کند. روسیه سایر کشورهای نفت خیز مانند ایران و ونزویلا را هم تشویق به وارد شدن در صحنه می‌نماید. در جبهه دیگر، کمپانی‌های ملی نفت چین به سرعت هر چه بیشتر به دنبال قراردادهای هستند که ذخایر انرژی را برای استفاده انحصاری ملت خود محفوظ نگهدارند و به این اقدام بازار را با دنبال کردن یک سیاست بازرگانی جدید که سایر کشورهای آسیایی نیز آنرا پذیرفته‌اند، دور می‌زنند. آنهایی که تولید کننده هستند وسوسه می‌شوند به مدل استیلای انرژی که روسیه قهرمان آن به شمار می‌رود بپیوندند، در حالیکه مصرف کنندگان به دلیلی فشاری که برای حفظ امنیت منابع خود احساس می‌کنند به مدل سیاست موازنه اقتصادی متکی به نفت چین ملحق می‌شوند. اینکه جهان چطور این سه الگوی انرژی را با هم هماهنگ می‌کند ساختار درگیری جهانی بعدی که به احتمال بسیار زیاد در دوران زندگی هر کسی که در حال خواندن این مقاله است رخ می‌دهد را شکل خواهد داد. سیکل بلند مدت ، شامل یک دوره معمولی با حدود 80 تا 100 سال که طی آن یک رهبر جهانی ظهور کرده، بر دیگران چیره می‌شود و بعد با چالشی رو به رو شده و معمولا سقوط می‌کند. تیوری سیکل بلند، علاوه بر نشان دادن دوره تغییر رهبری، چندین مرحله دیگر را هم در این دوره شناسایی می‌کند. این تیوری اگر درست باشد، پیش بینی می‌نماید که به مرحله تصمیم بزرگ نزدیک می‌شویم -که در گذشته معنی جنگ جهانی داده است -که نظم ساختار اقتصادی جهانی را داخل کشورها بر هم خواهد زد. در دوران معاصر 5 بار، کشورهای پیشرفته بر سر مسایل جهانی اساسی با هم وارد برخوردهای ستیزه جویانه شده‌اند. بعد از پایان هر یک از این درگیری‌ها، یک نظم نوین جهانی به همراه یک رهبر- هژومون در صدر آن شکل گرفته است مسایل انرژی و اقلیم از مسایل مورد توجه جهان امروز و جدانشدنی است و سه دیدگاه مختلف در مورد این مشکلات در حال ظهور است که هر کدام مورد علاقه یکی از سه قدرت جهانی است: استیلای انرژی (روسیه)، سیاست موازنه اقتصادی متکی به نفت (چین) و انرژی جهانی کالای عمومی (امریکا).