تحلیل رابطه اندازه دولت و شاخص نخست شهری در ایران (دوره زمانی1387-1352)

بی شک یکی از مهم ترین معضلات دولت ها افزایش میزان تمرکز جمعیت و سرمایه در یک یا دو شهر از کل شهرهای کشور است که شاخص نخست شهری یا بزرگ سری نامیده می شود. عوامل متفاوت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و تاریخی در شکل گیری پدیده نخست شهری در کشور دخالت دارند. یکی از این عوامل؛ « اندازه دولت» می‌باشد که به یک معنا عبارت است از میزان دخالت دولت در امور اقتصادی کشور و در سه سطح فعالیتی (دولت مرکزی، دولت عمومی، بخش عمومی‌) در این پژوهش مورد بحث قرار گرفته است. نوع پژوهش کاربردی و روش انجام پژوهش به صورت تحلیل رابطه‌ای (کیفیت و نوع رابطه) و تحلیل مقایسه‌ای است که از تحلیل همبستگی غیر خطی استفاده شده است. داده‌های مورد استفاده شامل داده‌های اندازه دولت و داده‌های مربوط به شاخص نخست شهری در دوره زمانی 1387-1352 کشور می‌باشد. اهداف پژوهش شامل تبیین میزان شاخص نخست شهری در نظام شهری کشور، نشان دادن رابطه شاخص اندازه دولت و شاخص نخست شهری در کشور می‌باشد. جهت سهولت مطالعه و انجام مقایسه بازه زمانی مذکور به شش دوره (دوره رونق درآمدهای نفتی، دوره انقلاب و جنگ، برنامه اول، برنامه دوم، برنامه سوم و برنامه چهارم) تقسیم شده است. جهت تبیین این موضوع که کدام یک از سطوح دولت بیشتر از بقیه بر تغییرات شاخص نخست شهری موثر خواهد بود، نوع رابطه بین دو متغیر نیز مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج پژوهش مبین کاهش در روند کلی شاخص نخست شهری و اندازه دولت در سه سطح فعالیتی در کشور در دوره مطالعاتی می‌باشد. با بررسی رابطه میان شاخص نخست شهری و اندازه دولت در سه سطح فعالیتی، میزان ضریب همبستگی میان دو متغیر شاخص نخست شهری و اندازه دولت بسیار قوی (بالاتر از 9/0) ارزیابی شده است. به نظر می‌رسد توانمندسازی بخش خصوصی در توسعه کشور می‌تواند راهگشای بهبود اقتصاد کشور و توزیع متعادل‌تر جمعیت در شهرهای باشد.