تلاش‌های دوران قاجار برای تولید شیشه در ایران

ورود هنر شیشه‌گری سنتی به مرحله تولید صنعتی، رویدادی بود که در دوران قاجار پس از گسترش روابط تجاری با غرب و اثرپذیری از انقلاب صنعتی، به وقوع پیوست. با سرعت گرفتن روند تجددگرایی و رشد نرخ تقاضای کالاهای تزیینی متنوع، محصولات کارگاه‌های شیشه سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای جامعه نبود و تدریجاً شرایط را برای ورود شیشه به مراحل صنعتی فراهم کرد، اما به چگونگی مراتب این تغییر در کتب موجود کمتر پرداخته‌اند. از این‌رو، در پژوهش حاضر کوشش شد تا با واکاوی اسناد، امتیازنامه‌ها و سایر مدارک مستدل تلاش‌های دوران قاجار در راستای تولید شیشه و عوامل عقیم ‌ماندن آنها را مورد مطالعه‌ی جدی‌ قرار دهد. در نتیجه‌ی به دست آمده، مشخص شد که هرچند کارخانه‌های ایرانی و خارجی تحت‌الحمایه‌ی‌ دولت و نیز کارخانه‌های خصوصی درصدد پاسخگویی نیازهای روز بازار برآمدند، اما عواملی همچون نبود دانش کافی در زمینه مواد اولیه‌ی مرغوب و ذغال‌سنگ مناسب در داخل کشور، این کوشش را با شکست مواجه کرد. هرچند مزایایی همچون آشنایی شیشه‌گران با تکنیک‌های نوین و بهبود فرم محصولات شیشه را سبب گردید.