دوگانه ی تحریم و پذیرش موسیقی در دوره ی غزنوی

یکی از موضوعات مهم فرهنگی بعد از اسلام، چگونگی نگرش به موسیقی است. در تحلیل های علمای اسلام، کاربرد موسیقی به دو جریان مجاز و غیر مجاز تفکیک شد. در پیامد کاربرد موسیقی غیر مجاز، دو گفتمان تحریمی و پذیرشی شکل گرفت که از نظر کمّی و کیفی متفاوت بودند. در سلسلۀ غزنوی این دو گفتمان به شکل خاصی متجلی شد که چگونگی حدّ و مرز آن، سوال اصلی این مقاله است. در این مقاله روش تحقیق کیفی، مبتنی بر توصیف و تحلیل محتوا و روش گردآوری منابع آن کتابخانه‌ای است. بر اساس یافته‌های این مقاله، موسیقی، به خودی خود، حرام نیست و عوامل غیر موسیقایی از جمله متن شعر، رقص، شُرب خمر علت‌های اصلی تحریم موسیقی بودند. درباریان بیشتر به گفتمان پذیرش موسیقی تمایل داشتند و این در حالی بود که گفتمان تحریم در جامعه غلبه داشت. هر چند، در برخی از منازل، محافل و اماکن خاص این تحریم رعایت نمی‌شد. موارد یاد شده و وابستگی اهل موسیقی به دربار، به پذیرش برخی از هنجارها انجامید که از محدودۀ تحریم‌ فاصله داشت. اهل موسیقیِ دربار آزادی بیشتری برای انجام این هنجارها در اماکن خصوصی احساس می‌کردند و همین ارتباط می‌توانست به نفع عاملان اماکنی باشد که برای تحریم‌ها محدودیتی قائل نبودند.  

the dichotomy of prohibition and acceptance of music in the ghaznavid period

one of the important cultural issues after the domination of islam is the attitude to music. in the analyses carried out by islamic scholars, the use of music was distinguished into two permitted and non-permitted flows. as a result of the use of illegal music, two discourses of sanctions and acceptance were formed, which were qualitatively and quantitatively different. in the ghaznavid dynasty, these two discourses were manifested in a special way, the limits of which is the main issue of this article. the qualitative research method is based on the description and analysis of content and the method of collecting its sources is library. according to the findings, music in itself was not considered forbidden, and non-musical factors such as the text of poetry, dance, drinking wine were the main causes of music prohibition. except for exceptional cases, the courtiers were more inclined to acceptance of music, but the discourse of prohibition prevailed in the society. the mentioned cases and the dependence of musicians on the court led to the acceptance of some norms that were far from prohibitions. court musicians felt more freedom to perform these norms in private places, and this connection could be beneficial to the actors of places that did not set limits for prohibitions.