سوختار همه ساختارها؛ تاملی بر بازنگری احسان طبری در مبانی مارکسیسم

احسان طبری (1295-1368ش) به عنوان یکی از اعضای کمیته مرکزی و نظریه‌پرداز حزب توده شناخته می‌شود. این امر باعث می‌شود که تاریخ پژوهان معاصر با اتصاف او به صفت مارکسیسم، غالباً رفتار و افکار وی را در چهارچوب‌های ایدئولوژیک و حزبی ارزیابی کنند و به ویژگی‌های اخلاقی در شاکله‌بندی شخصیت او اعتنایی نداشته باشند. در حالی‌که اگر طبری را در جایگاه یک ادیب، شاعر و یا مورخ مورد بررسی قرار دهیم، می‌توانیم جنبه‌هایی از شخصیت وی را دریابیم که لزوماً برآمده از رفتار حزبی و سازمانی نیست، بلکه دغدغه‌هایی برخاسته از یک ذهن حقیقت‌جو است که در بیشتر دوران حیات در کسوت یک روشنفکر ماتریالیست مجال بروز و ظهور یافته است. مسئله اصلی این مقاله واکاویِ دلایل بازنگری ایدئولوژیکِ طبری در دهه پایانی عمر اوست. بدین منظور ابتدا با متن‌پژوهیِ آثار طبری در دوران مقدم بر دهه پایانی عمر، به جنبه‌هایی مغفول از تاریخ‌اندیشی طبری تا قبل از مقطع بازنگری ایدئولوژیک پرداخته می‌شود. این بررسی نشان می‌دهد آنچه با عنوان بازنگری ایدئولوژیک طبری یاد می‌شود بر بستری از بازاندیشی‌های تدریجی او در مبانی مارکسیسم استوار بوده است. در انتها با تمرکز بر آثار سال‌های پایانی عمر او به بیان درون‌مایه‌ها و دغدغه‌های تاریخ‌اندیشانه در این آثار پرداخته خواهد شد. عنوان مقاله برگرفته از یکی از تعابیر طبری در مورد بازنگری ایدئولوژیک‌ وی می‌باشد.

“burn all structures”; a reflection on the ideological revision of ehsan tabari

ehsan tabari (1917-1989) is known as one of the founders of tudeh party and the theoretician of that party. this causes the contemporary historians attribute him as a marxist, often evaluate his behavior and thoughts in ideological and party frameworks and not pay attention to individual characteristics in shaping his personality. while if we examine him as a writer, poet or historian, we can find aspects of his personality that do not necessarily arise from party and organizational behavior, but shows the concerns arising from a truth-seeking thought, which inevitably emerged in the guise of a materialist intellectual during most of his life.the claim of this article is that the historical thinking of ehsan tabari never in his lifetime was not completely included in frameworks of historical materialism, and tabari’s ideological revision can be better evaluated when we know the distance of tabari’s thinking from marxism and historical materialism during his intellectual life. in this article, by examining tabari’s works, neglected aspects of tabari’s historical thinking will be discussed before his ideological revision, and then by focusing on the works of the last years of his life, the themes and historical concerns in these works will be discussed. the title of the article is taken from one of tabari’s interpretations about his ideological revision.