جایگاه و کارکرد فرهنگی ‌ تمدنی رباط‌های حجاز در ایام حج(قرون 7-8 ه‍)

در قرون هفتم و هشتم هجری در نتیجه حاکم بودن قدرت‌های متنازع و متخاصم در شرق و غرب جهان اسلام، مناسبات و تبادل فرهنگی و تمدنی مناطق مختلف آن با یکدیگر با مشکلات جدی روبه‌رو شده بود. در این میان، حجاز نقشی مهم، به‌ویژه، در ممانعت از انقطاع این مناسبات ایفا نمود و به‌واسطۀ حج و حج‌گزاری، به کانونی برای استمرار فرهنگی و تمدنی جهان اسلام تبدیل شد. در کنار تمامی عوامل و نهادهای فرهنگی فعال و تاثیرگذار دیگر، رباط‌ها نیز در این مهم نقش‌آفرینی کردند. بنابر یافته‌های این پژوهش تاریخی، رباط‌های حجاز که مراکزی رفاهی بودند، در جایگاه نهادهای فرهنگی و تمدنی نیز مطرح شدند و با فزونی یافتن این وجه از کارکرد رباط‌ها در این دو قرن، واقفان پرشماری از شرق و غرب جهان اسلام به احداث رباط در شهرهای مکه و مدینه پرداختند. اختصاص موقوفه‌های قابل توجه به این رباط‌ها و نیز فراهم آوردن امکاناتی چون کتابخانه در برخی از آن‌ها، موجب شد رباط‌های حجاز (شهرهای مکه و مدینه) به مراکزی علمی و آموزشی نیز تبدیل شوند. بر این اساس، طی این دو قرن، در کنار افزایش نقش‎‌آفرینی اجتماعی رباط‌ها در جامعه حجاز، این بناها یا نهادها از نظر آموزشی، علمی و فرهنگی نقش تسهیل ‌کنندۀ مهمی ایفا کردند و به ویژه، در برقراری مناسبات فرهنگی و تمدنی مناطق مختلف جهان اسلام و استمرار آن موثر واقع شدند.

the position and cultural-civilizational function of the karevansara (inn) of hijaz during hajj (7th-8th centuries ah)

in the 7th and 8th centuries ah, as a result of the conflict and hostilities of powerful tribes throughout the islamic world, cultural and civilizational relations faced serious problems.  but hijaz played an important role in enriching these relations, as during the pilgrimage, mecca became a center for the cultural and civilizational continuity of the islamic world. along with all other active and influential cultural factors  karevansara (inn) also played a role in this matter. according to the findings of this historical research, the inns of hejaz, as welfare centers, raised the position of cultural and civilizational institutions, numerous people from the east and west of the islamic world knew about the construction of these inns in the cities of mecca. and madinah. allocating significant endowments to these inns and in some of them providing facilities such as libraries, made the inns of hijaz (the cities of mecca and medina) scientific and educational centers. therefore, during these two centuries, in addition to increasing the social role of the inn in the hijaz, these buildings played an important role in terms of education, science, and culture, and especially, in establishing cultural and civilizational relations in different regions of the islamic world