شکل‌گیری اندیشه اعزام محصلان به آمریکا و پیامدهای آن ( با تکیه بر نقش دیپلمات‌ها )

آشنایی با اصول تمدن، فرهنگ، علوم و دانش کشورهای غربی و به کارگیری تجارب و دانش‌ آنها در ایران با اعزام محصل به آن کشور‌ها، از جمله موضوعاتی بود که توجه بسیاری از دولتمردان و مصلحان را به خود معطوف کرد. بعد از دوره مشروطه، یکی از کشورهایی که برای برون رفت ایران از عقب‌ماندگی آموزشی به آن توجه شد، کشور آمریکا بود. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی، و با تکیه بر اسناد منتشر نشده درپی پاسخ به این سوال‌هاست که چرا محصلان ایرانی به کشور آمریکا تمایل داشتند؟ دیپلمات‌های ایران در آمریکا در ورود محصلان ایرانی به این کشور چه نقشی داشتند؟ و محصلان در چه حوزه‌ای به تحصیل پرداختند؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که ضعف نظام آموزشی ایران و بی‌نتیجه بودن اعزام محصل به اروپا سبب شد نمایندگان سیاسی ایران در آمریکا، سیاست اعزام محصل را به آمریکا پی گیری کنند. علیقلی‌خان نبیل‌الدوله و حسین علایی از جمله دیپلمات‌هایی بودند که با ارسال گزارش‌های متعدد به مقامات دولتی مبنی بر توسعه و تحول آمریکا در عرصه نظام علمی و آموزشی، موفق شدند زمینه ورود محصلان ایرانی (حتی محصلان دختر) را به آمریکا و تحصیل در رشته‌هایی همچون فنون نظامی، زراعت و فلاحت، طب، فنی و مهندسی فراهم آورند؛ به طوری که در آخرین سال های حکومت قاجاریه، مناسبات علمی و آموزشی ایران و آمریکا رو به ترقی گذاشت و شمار قابل‌توجهی از محصلان ایرانی که به آمریکا اعزام شده بودند پس از فارغ‌التحصیلی و بازگشت به ایران منشا خدمات شایسته ای شدند.

the formation of the idea of departure of the students to the united states and its consequences(relying on the role of diplomats)

                                            abstractforming the idea of sending students to the united states (based on the role of diplomats) familiarity and interest in the principles of civilization, culture, science and knowledge of western countries and the application of their experiences and knowledge in iran by sending students to those countries including the united states, was cone of the ideas of many iranian statesmen and reformers.   the present article focuses on these questions: why iranian students were interested in going to the united states? what role did iranian diplomats in the united states play in the entry of iranian students into this country? and in what field did the students study? the paper, based on unpublished documents uses the descriptive-analytical method.the findings of the study indicate that the weakness of the iranian education system and the ineffectiveness of sending students to europe led iranian political representatives in the united states to pursue the policy of studying iranian students in the united states. ali qoli khan nabil al-dawla and hossein alaei were among the diplomats who, by sending numerous reports to the government about us development in the field of science and education, succeeded in allowing iranian students (even female students) to enter the united states and study in fields such as military technology, agriculture, medicine and engineering. in the last years of qajar rule, scientific and educational relations between iran and the united states improved, therefore, a significant number of iranian students who were sent to the united states after graduation returned to iran to serve the country.key words:america, medicine, military science, diplomats, agriculture, student