آیین دخمه‌سپاری و وجه تمایز آن با دخمه‌گذاری زرتشتیان با تکیه ‌بر توصیفات شاهنامه و مدارک باستان‌شناسی

دخمه در نگاه نخست، یادآور آیین زرتشت و رسم واگذاری مردگان به طبیعت و «نابودی جسد» است. در شاهنامه و طبق شواهد باستان‌شناسی، با توصیفی از دخمه روبه رو هستیم که به‌گونه‌ای بنیادین از دید معماری و آیینی، با دخمه‌های زرتشتیان متفاوت است و مفهوم «سپردن و بایگانی جسد» را پشتیبانی ‌می کند. ازاین‌رو، در این نوشتار، اصطلاح «آیین دخمه‌سپاری» متوجه شاهنامه و شواهد باستان‌شناسی بوده، و اصطلاح «آیین دخمه‌گذاری» معرف دخمه‌های زرتشتیان است. همچنین، یافته‌های این پژوهش بیان‌ می کند که گرچه توصیف آیین دخمه‌سپاری در شاهنامه عمدتاً بر روایات سلسله‌های اسطوره ای و تاریخی ایرانی چون کیانیان و ساسانیان تمرکز دارد، ولی در واقع، بازتابی از شواهد باستان‌شناسی است و نشان آن را باید بیرون از سلسله‌های نامبرده نیز جست که عمدتاً متعلق به افراد طبقات بالای اجتماع و بلندپایگان بوده‌ است.

the ritual of daḵmasepārī and its distinction from zoroastrian daḵmagoẕārī based on descriptions of shāhnāma and archeological documents

amir valizadeh,[1] mansour tarfdari[2] abstractat first glance, the daḵma (crypt) is the reminder of zoroastrianism and the custom of leaving the dead to nature and “destroying the corpse”. in the shāhnāma and according to archaeological evidence, we faced with a description of the daḵma, which is fundamentally different from the zoroastrian crypts in terms of architecture and ritual, and supports the concept of “burial and archiving of the body”. therefore, in this article, the term daḵmasepārī refers to the shāhnāma and archaeological evidence, and the term daḵmagoẕārī refers to zoroastrian crypts. in addition, the findings of this study indicate that although the description of daḵmasepārī in the shāhnāma focuses mainly on the narrations of iranian mythological and historical dynasties such as the kayanids and sassanians, but in fact, it is a reflection of archaeological evidence and its sign should find beyond the aforementioned dynasties which mainly belonged to the upper classes and high-ranking people. [1] ma. of iranian study, (corresponding author) (iranologytrips@gmail.com)[2] head of department and faculty member of iranian study department, meybod university (tarafdari@meybod.ac.ir)received in 22 december 2020, accepted 20 july 2021