تحلیل گفتمان ناسیونالیسم لیبرال در کتاب‌های درسی تاریخ (1304-1320ش)

در طول تاریخ معاصر ایران مفهوم ناسیونالیسم در قالب های گوناگون با فراز و نشیب هایی به حیات خود ادامه داده است. این مفهوم در قالب گفتمان ناسیونالیسم لیبرال پیش از انقلاب مشروطه مفصل بندی و در طول این دوره هژمونیک گردید. با تشکیل حکومت رضاشاه، نهاد آموزش و پرورش در فضای گفتمانی حکومت قرار گرفت. این فضا به گفتار و رفتار سوژه‌های درون این نهاد، شکل می داد. از اینرو قدرت حاکم برای تحکیم و توجیه پایه های حکومت و برجسته ساختن خود و به حاشیه راندن گفتمان های غیر در کتاب‌های درسی رسمی تاریخ، از گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا استفاده کرد. یکی از روش‌های بررسی و مطالعه رخدادهای تاریخی روش تحلیل گفتمان است. این پژوهش برمبنای نظریه ی تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه در پی پاسخ به این پرسش است که مفصل بندی، مفاهیم و فرایند هویت یابی گفتمان ناسیونالیسم لیبرال در کتاب‌های درسی تاریخ، چاپ وزارت معارف در دوره رضاشاه چگونه بوده است. با بررسی کتاب های درسی تاریخ چاپ وزارت معارف دوره ی رضاشاه، مشخص شد که مفاهیم و مولفه های گفتمان ناسیونالیسم لیبرال در پیرامون دال مرکزی ملت ایران مفصل بندی شده و در رقابت با گفتمان حاکم به حیات خود ادامه داده بود.

a discourse analysis of the liberal nationalism in history textbooks (1304-1320)

abstracta discourse analysis of the liberal nationalism in history textbooks (1304-1320)muhammad reza mo’leman[1]  sohrab yazdani mughadam[2]darush ramanian kudhkaki[3]ataullah hasani[4]one of the methods of studying historical events is discourse analysis. throughout the modern history of iran, the concept of nationalism has continued to exist in various forms with ups and downs. this concept was articulated in the discourse of liberal nationalism that began and eventually became the hegemonic discourse before the constitutional revolution.   with the establishment of the pahlavi dynasty, textbooks were used in the state discourse.  the ruling power used the discourse of authoritarian nationalism to justify the foundations of government and marginalize other discourses which clearly was expressed in the official history textbooks. based on laclau and mouffe’s theory of discourse analysis, this study seeks to see how the concepts, and process of identifying the discourse of liberal nationalism in the textbooks were expressed during the reza shah. examining the textbooks at the time, this study argues that the concepts and components of the discourse of liberal nationalism remained around the central sign of the iranian nation and the ruling discourse.keywords: discourse analysis, liberal nationalism, reza shah, history textbook [1] . ph.d student in history,  university of tehran, azad university in tehran, rezamoaleman@yahoo.com.[2] . associate professor of history, kharazmi university,  sohrab_yazdani_78@yahoo.com[3] associate professor of history, university of tehran, rahmanian@ut.ac.ir.[4] . professor of history, university of shahid beheshti, a_hassani@yahoo.com.