درآمدی بر سیاست عرفی در اندرزنامه های دوران میانه ایران: مطالعه موردی قابوسنامه

در تلقی رایج اندرزنامه های دوران میانه بازسازی اندیشه شاه آرمانی بشمار می آیند اما در اغلب آثار شاخص این سنت فکری نشانه های گسست از مفهوم فرّه ایزدی و گرایش به تلقی عرفی از سیاست و حکومت مشاهده می گردد. از این رو تحلیل اندرزنامه های برجسته دوران میانه از منظر اندیشه سیاسی می تواند دیباچه تفسیری نوآیین از سنت اندرزگویی باشد. اندیشه سیاسی تامل عقلانی در شیوه تولید و توزیع قدرت در بستر مدینه و ارائه چهارچوبی از رابطه حکم و اطاعت است. لذا هدف این مقاله استخراج مقولات ناظر بر مفاهیم حکم و اطاعت از متن قابوسنامه امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار با تاکیدی ویژه بر باب چهل و دوم و تحلیل آنها از این منظر جهت شناخت ابعاد اندیشه سیاسی قابوسنامه است؛  اندرزنامه ای که به گونه ای جامع و کاربردی روش درست رفتار در زندگی را بیان می نماید. یافته های پژوهش دلالت بر این دارد که عنصرالمعالی مهم ترین پاره گفتار قدما در خصوص سیاست، یعنی برگزیدگی و عنایت الهی شاهان را در معرض تردید قرار داده و بر مبنایی عملی و عرفی، تمشّیت امور را عامل پایداری حکومت می داند.

an introduction to customary politics in medieval iran books of advice (andarz nāma-hā):a case study of qabūs-nāma

in the popular view of the medieval letters, the reconstruction of shah armanichr(’39’)s thought is considered, but in most of the outstanding works of this intellectual tradition, there are signs of a break from the concept of farreh izadi and the tendency to a conventional view of politics and government. hence, the analysis of prominent medieval letters of advice from the perspective of political thought can be the prelude to a modern interpretation of the tradition of advice. political thought is a rational reflection on the method of production and distribution of power in the context of medina and provides a framework of the relationship between judgment and obedience. therefore, the purpose of this article is to extract the categories related to the concepts of judgment and obedience from the text of qaboosnameh of amir ansar al-machr(’39’)ali kikavous ibn iskander ibn qaboos ibn vashmigir ibn ziar with special emphasis on the forty-second chapter and analyze them from this perspective to understand the dimensions of qaboosnameh political thought; a letter of advice that comprehensively and practically expresses the right way to behave in life. the findings of the study indicate that the supreme element casts doubt on the most important part of the ancientschr(’39’) discourse on politics, namely the divine election and providence of kings, and on a practical and customary basis considers the management of affairs as a factor in the stability of government.