تاثیرتقابل سلاطین سلجوقی و خلفای بغداد (با حمایت از تاسیس مدارس حنفی و حنبلی) بر افول نظامیه بغداد

گسترش زنجیره‌وار نظامیه‌ها در قلمرو سلجوقی، با تاکید بر آموزه‌های مذهب شافعی و کلام اشعری و اصرار بر تربیت کادر اجرایی، این سلسله مدارس را در تاریخ میانۀ ایران متمایز کرده است. نظامیۀ بغداد که به منظور تاثیر در امور سیاسی و مذهبی تاسیس شده بود، اهدافی چون کسب مشروعیت برای سلجوقیان و محدود ساختن فعالیت‌ مخالفانی چون حنبلیان را که عامۀ جمعیت بغداد را تشکیل می‌دادند، دنبال می‌کرد، اما در آغاز امر بر مناقشات مذهبی دامن زد و در ادامه، موقعیت این نظامیه با اقدام کنشگران سیاسی چون سلاطین سلجوقی و امیران نظامی با تاسیس مدارسی برای برجسته‌ کردن مذهب حنفی و طرد شافعیان و اشعریان و از طرفی اقدام خلیفه در جذب یا طرد مدرسان، ایجاد تنگناهای مالی برای مخالفان و حمایت از جریان مدرسه‌سازی حنبلیان، دچار چالش جدی شد و افول آن تا جایی پیش رفت که حرکت ناگزیر برخی مدرسان را به سوی غرب قلمرو سلجوقیان در پی داشت. نگارندگان این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی روند شکل‌گیری و عوامل سیاسی و اقتصادی موثر بر افول مدرسۀ نظامیه بغداد را مورد بررسی قرار داده‌اند.

the decline of nezamiyeh school in baghdad

abstractthe decline of nezamiyeh school in baghdad the establishment of nezamiyeh schools in the eleventh century (ad) and its expansion with emphasis on the teachings of the shafi’i islamic sect and ash’ari theology, also its stress on the executive staff, has distinguished these schools during the middle age in iran. the goals of the establishment of baghdad were influencing political and religious affairs, gaining legitimacy for the saljuks and restricting the activities of dissidents such as hanbalis who made up the majority of the population of baghdad. but at the beginning religious strife fuelled. in addition, the position of militia with the action of political activities such as saljuk sultans and military princes by establishing schools to highlight the hanifi sect and expel the shafi’is or ash’arites. on the other hand, the caliph’s action in attracting or expelling teachers brought about creating financial problems for the opposition and supporting school buildings. the hanbalis faced a serious challenge, and its decline reached the point that some teachers inevitably moved west to the sauk territory. this study by using descriptive analytical approach investigates the formation process and political and economic factors which affected the decline of the baghdad schools.keywords: baghdad school, hanafi and hanbali schools , saljuk sultans, caliphs of baghdad.