واکاوی نگرش نواب وکیل نسبت به نوسازی واثرات آن بر سیاست های مذهبی وفرهنگی عصر قاجار و پهلوی اول با تاکید بر «سفر چهارساعته و کشف حقایق»

کتاب خاطرات وکیل التولیه نوشتۀ میرزا سید محمد نواب رضوی معروف به «نواب وکیل» از منابع مهم مطالعۀ عصر ناصری تا اواسط عهد رضاشاه است. در این میان، «سفر چهار ساعته و کشف حقایق» که بخش پایانی خاطرات را در برمی‌گیرد، با تکمله‌های متعددش به سبب قالب انتقادی آن برای فهم نگارنده دربارۀ چگونگی ورود مدرنیسم و چالش‌های ناشی از آن در زمینه های مذهبی و فرهنگی و همچنین تاثیراتش بر نوع عملکرد و سیاست‌های حکام قاجار و پهلوی اول که مسئلۀ اصلی این مقاله نیز به ‌حساب می‌آید، اهمیت زیادی دارد. بر این اساس، نگارندۀ نوشتار حاضر کوشیده است با تحلیل محتوای اثر مذکور و بهره گیری از منابع و تحقیقات مرتبط، با رویکردی توصیفی- تحلیلی زوایای موضوع را روشن سازد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که نویسندۀ این اثر از نمایندگان مهم و کمتر شناخته شدۀ جریان سنت‌گراست که با استدلال‌های تاریخی و تفسیرهای زیرکانۀ متون دینی و طرح عصر فتحعلی‌شاه به‌ عنوان دوره ای ایده‌آل، ‌کوشیده بود مخالفتش را با هرگونه نوسازی و اخذ رهاوردهای غربی، به‌خصوص در عصر پهلوی موجه سازد. البته مواردی نسبتاً شخصی چون تبعیت از نگرش محافظه‌کارانۀ «حاج محمدکریم‌خان» پیشوای شیخیه کرمان، از دست دادن تدریجی جایگاهش در سیستم دیوان‌سالاری سنتی و همچنین افول پایگاه اجتماعی و اقتصادی‌اش، بر این رویکرد او تاثیرگذار بوده است.   [1]. استادیار گروه ایران‌شناسی دانشگاه میبد tarafdari@meybod.ac.ir

function and position of khawajas during the achaemenid

an analysis of nawab vakil’sattitude towards modernization and its effects on religious and cultural policies of qajar and pahlavi eras with emphasis on four-hour journey and discovery of facts mansour tarafdari[1] the diary of vakil al-tawliyyah written by mirza seyyed mohammad nawab razavi known as nawab vakil is one of the important sources for studying the nasiri era until the middle time of reza shah. meanwhile, the four-hour journey and the discovery of facts, which includes the final part of the memoir, through its critical look at how modernism entered the country and its challenges in religious and cultural fields. it is very important on the type of actions and policies of the qajar and pahlavi rulers, which is also the main issue of this article. accordingly, the author of the present article clarifies different dimensions of the subject by analyzing the content of the mentioned work and using related sources and researches. the study by using a descriptive-analytical approach argues that this work is one of the most important and lesser-known representatives of the traditionalist current, which, with its historical arguments and ingenious interpretations of religious texts and showing the era of fath ali shah as an ideal period, opposed modernization, especially in the pahlavi era. of course, relatively personal issues such as following the conservative attitude of haj mohammad karim khan, the leader of the sheikh kerman, the gradual loss of his place in the traditional bureaucracy and the decline of his social and economic status, influenced his approach.keywords: nawab vakil, four-hour journey of discovering facts, qajar, first pahlavi, renovation