ترجمه و دریافت تاریخی اگزیستانسیالیسم سارتری به عنوان سلاحی برای مبارزه با آخرین شاه ایران در دهۀ 1340 و اوایل دهۀ 1350

اگزیستانسیالیسم از جمله جنبش‌های فلسفی مهم در اروپای بعد از جنگ جهانی دوم بود. بررسی دریافت این فلسفه در ایران و معروف‌ترین بنیان‌گذار و شارح آن «ژان پل سارتر» نشان می‌دهد که گفتمان اگزیستانسیالیستی در بستر تحولات سیاسی، فرهنگی و تاریخی در ایران و در آمیزش با افق فکری روشنفکران و مترجمان ایرانی، چهره‌های گوناگونی از خود نشان داده است. اگزیستانسیالیسم سارتر در آغاز ورود خود به ایران در دهۀ 1320، به عنوان یک فلسفۀ سطحی، امپریالیستی، پوچ‌گرا و غیرسیاسی معرفی شد، اما رفته‌رفته مترجمان و نویسندگان ایرانی با اهدافی چون مبارزه با شاه و پیوستن به نهضت جهان‌‌سوم‌گرایی، از سارتر یک مبارز انقلابی و از فلسفۀ اگزیستانسیالیسم یک ایدئولوژی انقلابی و سیاسی ساختند. نگارندگان پژوهش حاضر کوشیده‌اند تا با تحلیل اسناد (پیرامتن‌‌‌های ترجمۀ آثار سارتر و ترجمه آثار مرتبط با سارتر و اگزیستانسیالیسم، اعم از مقدمۀ ترجمه‌‌‌ها، موخره‌‌‌ها، نقد ترجمه‌‌‌ها، مصاحبه‌‌‌های مترجمان و تولیدات متنی نویسندگان و روشنفکران ایرانی دربارۀ اگزیستانسیالیسم در کتب و مجلات مختلف) در بستر بافت تاریخی، نشان دهند که چگونه شرایط خاص نسلی که تحت تاثیر انقلاب‌های جهانی و ضدّ استعماری می‌‌‌خواست به شیوه‌‌‌ای بنیادین و سریع نظام موجود را که در نظرش دست‌‌‌نشاندۀ استعمار بود، برافکند، باعث اتخاذ شیوه‌‌‌ای از عمل توسط این نسل شد که اگزیستانسیالیسم را از خاستگاه هستی‌‌‌شناختی و فلسفی خود جدا کرد و باعث شد اگزیستانسیالیسم در ایران قبل از انقلاب 1357 نه به عنوان یک فلسفه، بلکه بیشتر به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی به کار گرفته شود.   [1]. استادیار مطالعات ترجمه، گروه زبان انگلیسی دانشگاه دامغان، سمنان، ایران m.malekshahi1983@gmail.com[2]. دانشیار مطالعات ترجمه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران khazaeefarid@ferdowsi.um.ac.ir

historical translation and understanding of sartre's existentialism as a tool to fight the last shah of iran in the 1340s and early 1350s

historical translation and understanding of sartre’s existentialism as a tool to fight the last shah of iran in the 1340s and early 1350smarzieh malekshahi[1]ali khazaeifarid[2] existentialism was one of the most important philosophical movements in post-world war ii europe. this study shows the consequences of this philosophy in iran and the influence of its founder, jean-paul sartre. also, it shows that existentialist discourse in the context of political, cultural and historical developments in the county. the authors argue that initially, sartre’s existentialism was considered as a superficial, imperialist, absurdist and apolitical philosophy in iran in the 1320s, but gradually iranian translators and writers with goals of fighting the shah and joining the cosmopolitan movement turned the philosophy of existentialism into a revolutionary and political ideology. the authors analyze the translation of sartre’s works including, translations, critiques of translations, interviews with translators and textual productions of iranian writers and intellectuals on existentialism. in the historical context, this study shows how the special circumstances led this generation to adopt a way of action and under the influence of the world anti-colonial revolutions, sought to overthrow the existing system. it separated its ontological and philosophical origins and caused existentialism to be used in iran before the 1979 revolution not as a philosophy, but more as a political ideology.keywords: existentialism, sartre, translation, iran, globalism  [1] . assistant professor of translation studies, damghan university m.malekshahi1983@gmail.com[2]. associate professor of translation studies, ferdousi university, mashhad, khazaeefarid@ferdowsi.um.ac.ir