دریاهای جهان از نگاه جغرافی دانان مسلمان

پژوهش حاضر، فهم دریا در تصوّر جغرافی دانانِ مسلمان را تا سده هشتم هجری قمری بررسی می کند. به همین منظور، به مطالعه پدیده‌های دریایی مانند جزرومد، جزیره، ترسگاه و معادن دریایی در متون جغرافیایی اسلامی می پردازد. همچنین مفاهیم مرتبط با دریا (البحر) مانند دریاچه (بحیره) و خلیج و تفاوت آنها را با تعاریف کنونی، واکاوی می کند. هدف از این بررسی، مشخص کردن موضوع‌های مرتبط با دریا همانند تقسیم‌بندی و شیوۀ نام‌گذاری دریاها از منظر جغرافی دانان مسلمان است. درباره دریاها، جزیره‌ها و دریانوردی در قرون میانه اسلامی، تاکنون تحقیقات متعددی انجام شده و وجوه مختلف دریا در تاریخ اسلام، مورد بررسی قرار گرفته، اما درباره تصوّر مسلمانان از دریاهای جهان، تحقیق درخوری صورت نگرفته است. آنچه این پژوهش را از دیگر پژوهش‌ها متمایز می‌کند، شناختِ تصوّر و دیدگاه جغرافی دانان به دریا و موضوع‌های مرتبط با آن، از منظر منابع جغرافیایی است. بررسی متون جغرافیایی نشان داد که تعریف خلیج و دریا نزد جغرافی دانان مسلمانِ قرون میانه، با تعاریف کنونی این مفاهیم تفاوت دارد. جغرافی دانان، تعداد دریاهای جهان را بر اساس آیه‌های قرآن و متاثر از علوم و تمدن یونانی، متفاوت ذکر کرده‌اند. همچنین در متون جغرافیایی، اسامی متعددی برای دریایی واحد به کار رفته است.

the world's sea in the mental geography of muslim geographers

this research studies the understanding of the sea in the imagination of muslim geographers up to the eighth century ah. to this end, it reviews marine phenomena including tides, islands, terraces, and marine mines in the islamic geographical texts. it also explores concepts related to the sea (such as the lake) and the bay - and their differences from current definitions. the purpose of this study is to recognize issues related to the sea - such as the division and naming of seas - from the perspective of muslim geographers. numerous researches have been done on the seas, islands, and navigation in the islamic middle ages but no proper research has been done on the muslims’ perception of the world’s seas. what distinguishes this study from other research is the knowledge of geographers’ perceptions and views of the sea and related issues from the perspective of geographical sources. a study of geographical texts shows that the definition of bay and sea by medieval muslim geographers differed from current definitions of these concepts. geographers have mentioned the number of seas in the world differently based on verses from the qur’an and influenced by greek science and civilization. also in geographical texts, several names have been used for a single sea. keywords: islamic geographical texts, gulf, environment sea, roman sea, persian sea