بررسی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش در سلطان‌آباد در دوره قاجار

با احیاء صنعت فرش ایران در دوره قاجار در نیمه اول قرن 19م/ 13ق و سپس رونق آن در اواخر این قرن و اوایل سده 20م، تولید و تجارت آن به جایگاه خاصی رسید. در این بین، سلطان آباد عراق از مهم ترین مراکز فرش بافی در اواخر دوره قاجار محسوب می شد که سهم عمده ای از تولید و صادرات فرش کشور را به خود اختصاص داده بود. این پژوهش بر آن است، با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع و اسناد سازمان آرشیو ملی و مرکز اسناد وزارت امور خارجه، به این پرسش پاسخ بدهد که سیر تحول تولید و تجارت فرش در سلطان آباد در دوره قاجار چگونه بوده است؟ بر اساس یافته های پژوهش، در نیمه اول قرن 19م/ 13ق، بافت فرش در سلطان آباد توسط قالی بافان شهری و روستایی و در کارگاه های خانگی به صورت محدود انجام می شده و عمدتاً در بازارهای داخل کشور مورد معامله قرار می گرفته است. اما در نیمه دوم این قرن و اوایل سده 20م/ 14ق، متاثر از عواملی چون موقعیت جغرافیایی منطقه عراق و قرار گرفتن بر سر راه های ارتباطی، وجود نیروی انسانی (بافندگان) ماهر و فراوان در آنجا، همچنین دسترسی به پشم مرغوب مناطق غرب کشور و سرانجام سرمایه گذاری تجار و شرکت های داخلی و خارجی در صنعت فرش سلطان آباد، تعداد کارگاه های بزرگ قالی بافی و حجم تولید این فرآورده افزایش قابل توجهی یافت و ارزش صادرات آن به رشد و رونق بالایی رسید، به گونه ای که فرش های دست باف آنجا عمدتاً راهی بازارهای اروپا و آمریکا می شد.

investigating the situation and evolution of carpet production and trade in sultan abad during the qajar period

investigating the situation and  development of carpet production and trade in soltan abad during the qajar periodabstractthe iranian carpet industry revived during the qajar period in the first half of the 19th century and its production and trade expanded to a high degree in the early 20th century. sultanabad ( iraq) which was one of the most important centers of carpet weaving in the late qajar period, provided a high percentage of the country’s carpet production and exports. this research focuses on the development of carpet production and trade in soltanabad during the qajar period. the research by using a descriptive-analytical method is based on documents from the national archives organization and the documentation center of the ministry of foreign affairs.  the research shows that in the first half of the 19th-century carpet weaving in soltanabad mostly was made by urban and rural carpet weavers in homes and was mainly traded in domestic markets.  but in the second half of the 19th century and the early 20th century due to the important location of the iraqi region, the availability of skilled and abundant manpower (weavers), access to good quality wool from the west, and the investment of domestic and foreign traders and companies in the soltanabad carpet industry, carpet production, and its export increased significantly.   this kind of hand-woven carpet mainly was exported to the european countries and the united states.keywords: carpet, soltan abad, production, trade, qajar.