مقایسه ی محراب های مساجد استان اصفهان در گستره ی شکلی، از آل بویه تا تیموریان (شیوه ی رازی و آذری)

محراب های مساجد ازجمله آثار ارزشمند تاریخِ هنرِ ایران، به ویژه در عصر آل بویه تا تیموریان است. محراب ها در ادوار و شیوه های مختلف بر اثر عوامل گوناگون دچار تحولاتی شده اند. بررسی محراب ها یکی از راه های پی بردن به هنر و معماری رایج ادوار است و از نتایج آن می توان جهت مرمتِ اصولی بر پایه ی شیوه ی ساخت و طراحی های جدید بهره برد. هدف این مقاله شناسایی، مقایسه و تحلیل ویژگی های محراب های مساجدِ جامعِ اصفهان در شیوه های رازی و آذری است. اطلاعات این پژوهشِ کاربردی از طریق کتابخانه ای میدانی به دست آمده و از انواع سطوح پژوهش و روش های مقایسه ای بهره برده است. براساس بررسی ها، ساختار کلیِ محراب ها از رازی تا آذری روندی تدریجی را طی کرده است. تحولات غالباً در نما و همراه با تغییر تناسبات بوده و در پلان تفاوت چندانی وجود ندارد. از ویژگی های شکلیِ رایج و مشترکِ دو شیوه، بهره گیری از قاب مستطیلی، دو طاق نما، چهار ستون و تناسبات ایرانی-اسلامی است. اکثر نمونه ها دارای قوس تیزه دار و یک حاشیه ی پیرامونی اند. از ویژگی های خاصِ شیوه ی آذری استفاده از پیشانی است.

Establishing new schools in Sistan (from formation until the end of the first Pahlavi I)

The altars of mosques are among the valuable works of Iranian art history, especially in the era of Buyid to the Timurids. The altars have undergone changes in different periods and in different ways due to various factors. The study of altars is one of the ways to understand the common art and architecture of the period and its results can be used to restore the principles based on new construction methods and designs. The aim of this article is to identify, compare and analyze the characteristics of the altars of Isfahan mosques in Rāzī and Āẕarī styles. The information of this applied research has been obtained through library and field study and has benefited from various levels of research and comparative methods. According to studies, the general structure of the altars from Rāzī to Āẕarī has undergone a gradual process. Mostly changes have occurred with a transition in proportions and there is not much difference in the plan. Common form features of the two methods are the use of a rectangular frame, two arches, four columns and Iranian-Islamic proportions. Most specimens have a sharp arc and a peripheral margin. One of the special features of the Āẕarī style is the use of the forehead.