حاشیه‌های مهم‌تر از متنارزش‌های تاریخ‌نگارانه‌ی پرنوشت‌ها، یادگارنامه‌ها و انجامه‌ی نسخه‌های خطی در سنت زردشتی

در سنت زردشتی مهم‌ترین و پُرابهام ترین مسئله، ابهام در تاریخ و بی‌توجهی به زمان و وقایع‌نگاری است. شاید ضبط زمان در مفهومِ کران‌مندی آن، به اعتبار روشنی آغاز و انجام محتوم آن و نیز نابودی شر به‌عنوان حکمت و مشیت نهفته در پسِ کران‌مندشدگی زمان، سبب شده تا هیچ‌گاه در سنتِ زردشتی به ضبط و ثبت رخدادها و بررسی آنها در فرایندی تاریخ‌نگارانه توجه نشود. کیش زردشتی، از زمان پیامبر تا روزگار اخیر، هرگز متن مشخص تاریخ‌نگارانه‌ای پدید نیاورده است. تاریخ در سنتِ زردشتی روایتی از پیش تعیین‌شده است که بنا بر ضرورتِ نبرد خیر و شر، به اراده‌ی اهورا و معاونت انسان، به‌تدریج و در گذر زمان به وقوع می‌پیوندد؛ از این‌رو، نه زمان گذشته و حال، بلکه زمان آینده و روزگار آمدنِ نجات‌بخش و پیروزی خیر است که اهمیت دارد. در کنار اسناد پراکنده، به‌ویژه روایت های تاریخی بیرون از سنت زردشتی، اغلب روایت همسایگان و دشمنان کیش زردشتی، بعضی متن های درونِ سنت نیز ارزش تاریخی دارند. درست است که متن های دینی جملگی بی‌زمان و ناظر بر مسائل شرعی و عقیدتی‌اند، ولی پَرنوشت ها، یادگارنامه ها و انجامه ها و افزوده های ارزشمندی در لابه لای اوراق خود حفظ کرده‌اند که تا حدودی خلا متون تاریخی به‌ویژه در وجه گاه نگارانه‌ی آن را پر می‌کنند. در گفتار پیشِ رو به بررسی، شناسایی، طبقه بندی و یادکرد ارزش های حواشی متون دینی سنت زردشتی، به‌عنوان ابزار و چارچوبی برای گاه‌نگاری تاریخ کیش یادشده، پرداخته می‌شود.

Margins more Important than Text,Historical Values of Margins, Memorial Notes and Colophons of Manuscripts in Zoroastrian Tradition

In the Zoroastrian tradition, the most important and comprehensive issue is the ambiguity in history and the disregard for time and chronology. Perhaps the recording of time in the sense of its finiteness, with the clear validity of its inevitable beginning and execution, as well as the destruction of evil as the wisdom and providence behind the finiteness of time, has caused the Zoroastrian tradition to never record events and study them in a historiographical process. Zoroastrianism, from the time of the prophet to the present day, has never produced a specific historiographical text. As much as the future and the end of history have been dealt with in the form of futurity and prophecy, the present and ultimately the past, which is the result of the chronology of the present, have not been considered. History in the Zoroastrian tradition is a predetermined narrative which, according to the necessity of the battle between good and evil, takes place gradually and over time, by the will of Ahura and the help of man; hence, it is not the past and present, but the future and the time of salvation and the triumph of good that matters. Thus, looking back and remembering the past is limited to myths and legends that reinforce the hope of a certain future. In addition to scattered documents, especially historical narratives outside the Zoroastrian tradition, often the narrations of neighbors and enemies of the Zoroastrian religion, some texts within the tradition also have historical value. It is true that religious texts are all timeless and oversee religious and ideological issues, but they have retained valuable inscriptions, memoirs, conclusions, and additions to the margins of their papers that have somewhat emptied historical texts. They fill it especially chronologically. In the following speech, the study, identification, classification and mention of the margins of the religious texts of the Zoroastrian tradition, as a tool and framework for the chronology of the history of the mentioned religion, will be discussed.