جایگاه مردم در بازآفرینی مفهوم ایران بر اساس اندیشه فردوسی

ورود اعراب مسلمان و فروپاشی شاهنشاهی ساسانیان باعث گسست در نظام سیاسی و ساختار اجتماعی ایران شد، اما شکل‌گیری قیام‌های مذهبی و به‌قدرت‌رسیدن خاندان‌های محلی، تلاش عملی ایرانیان برای رهایی از این گسست بود. این تکاپو با به‌قدرت‌رسیدن ترکان در ایران وارد حوزه‌ی‌ فرهنگی شد و بزرگانی همچون فردوسی با پرداختن به تاریخ حماسی و ملی ایران، کوشیدند تا مفهوم ایران را بازآفرینی کنند. مردم مهم‌ترین مولفه‌ی اندیشه‌ی فردوسی در بازآفرینی مفهوم ایران است؛ از همین‌رو نسبت مردم ایران و اندیشه‌ی‌ ایران مسئله‌ی اصلی این پژوهش است که نگارندگان با روش تحلیل تاریخی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای می‌کوشند آن را واکاوی کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد پژوهشگران این حوزه به‌ویژه فردوسی‌پژوهان در فهم روایت‌های فردوسی درباره‌ی ایران، عمدتاً بر مولفه‌های قلمرو سرزمینی، نظام حکومتی، شاخصه‌های فرهنگی مانند زبان و دین و آیین تاکید داشته‌اند و از جایگاه مردم ایران، به‌ندرت سخن به میان آورده‌اند و بدین‌ترتیب یکی از مهم‌ترین مولفه‌های تفکر فردوسی را نادیده گذاشته‌اند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد در نظام اندیشگانی فردوسی، صاحبان قدرت سیاسی و شاهنشاه ایران، مشروعیت خود را نه از آسمان بلکه از مردم ایران می‌گرفته‌اند؛ مردمی که اگر نبودند هیچ‌کدام از دیگر مولفه‌های شکل‌گیری مفهوم ایران، نمود عملی پیدا نمی‌کرد. 

The Position of the People in Recreating the Concept of Iran based on Ferdowsi's Thought

The arrival of Muslim Arabs and the collapse of the Sassanian Empire disrupted Iran’s political system and social structure, but the formation of religious uprisings and the rise of local dynasties was a practical attempt by Iranians to emancipate from this disruption. This endeavor entered to the cultural sphere as the Turks came to power in Iran, and litterateurs such as Ferdowsi sought to recreate the concept of Iran by dealing with the epic and national history of Iran. People are the most important component of Ferdowsi’s thought in recreating the concept of Iran. Therefore, the relationship between the Iranian people and Iranian thought is the main issue of this research and authors try to analyze it through historical analysis based on library resources. Studies show that in understanding Ferdowsi’s narratives about Iran, scholars especially those who research on Ferdowsi, have mainly emphasized the components of territory, government system, cultural characteristics such as language, religion and ethic, and the position of the Iranian people has rarely been discussed. Therefore, they have ignored one of the most important components of Ferdowsi’s thought. The findings of this study show that in Ferdowsi’s system of thought, the owners of political power and the emperor of Iran gained their legitimacy not from the Heaven but from the Iranian people; if it were not for the people, none of the other formation components of the concept of Iran would have put into practice.