کاوش‌های باستان‌شناسانه و عتیقه‌یابی سیاحان و شرق‌شناسان اروپایی در عهد قاجار

پیشینه ی بررسی ها و کاوش های باستان شناسی جدید و علمی در ایران به طور عمده به دوره ی قاجاریه بازمی گردد. هرچند پیشینه ی مطالعات شرق شناسی اروپاییان در ایران از دوران قاجار فراتر است، اما تا دوره ی قاجارها باستان شناسی علمی در ایران معنا و مفهوم چندانی نداشت و مطالعات ماموران و شرق شناسان اروپایی در ایران عمدتاً بر شناسایی آثار باستانی ایران متمرکز بود و کمتر حفاری های باستان شناسانه ی علمی را در بر می گرفت. در پژوهش حاضر، با رویکرد توصیفی تحلیلی و با بررسی مهم ترین آثار و گزارش های سیاحان و شرق شناسان اروپایی درباره ی آثار تاریخی و باستانی، اشیای عتیقه و کاوش های باستان شناسانه در ایران، مسئله ی اصلی پژوهش یعنی چگونگی جست وجوها و کاوش های باستان شناسانه ی شرق شناسان اروپایی و گسترش باستان شناسی عتیقه محور در ایران عهد قاجار مورد ریشه یابی و تحلیل قرار گرفته است. یافته های مطالعه ی حاضر نشان می دهد که شرق شناسان اروپایی دوره ی قاجار نقشی محوری در شروع و گسترش کاوش های باستان شناسانه ی عتیقه محور و تبدیل آثار تاریخی و هنری ایران به کالاهای تجاری و ایجاد بازار برای «عتیقه جات» ایرانی و خروج بخش عظیمی از میراث فرهنگی و تاریخی ایران به اروپا و سایر کشورهای جهان داشته اند.