تعامل خدا و انسان در مصیبت‌نامه عطار

تعامل میان خدا و انسان، همواره یکی از مسایل مهم در حوزه دین و معرفت خداوند بوده است. انسان در سایه‌سار فرهنگ ویژه‌ای که در آن بالیده، ارتباطی ویژه با خدا برقرار می کند و تلقی های منحصر به فردی از خدا بر جان خویش نقش می زند. مصیبت‌نامه عطار نیشابوری با هدف اتصال به ذات حق و شناخت خداوند، عرصه پرتلاطمی از طرز تفکر و تلقی طبقات بشری از خداوند است. مهم‌ترین شخصیت های این اثر عرفانی، یعنی عارفان و دیوانگان در کنار شخصیت هایی چون پیران و مخلوقات غیرانسانی، حامل تازه ترین و متفاوت ترین انواع ارتباط با خداوند هستند. در این مقاله کوشیده شد تعامل خداوند و مخلوقات انسانی و غیرانسانی، با توجه به دو صفت ویژه قهر و لطف الهی در ارتباط با انسان و جهان، انواع ارتباط عاشقانه و گستاخانه با خداوند در تلقی قشرهای مختلف اجتماعی تبیین شود و با توجه به حرکت کلّ هستی تحت اراده و عنایت الهی به‌سوی خداوند، تلقی عطار از ارتباط بی‌واسطه هر انسان با خداوند و تکثر راه های ارتباط با او نموده گردد.