بررسی تطبیقی حال قرب عرفانی در اندیشه ابن ‌عربی و مولانا

 «قرب» یکی از احوال عرفانی و عبارت از اطاعتی است که موجب تقرّبِ مطیع به مطاع می‌شود. نگارندگان در این جُستار، ضمن بررسی نوع تلقی ابن‌عربی و مولانا از احوال عرفانی «قُرب»، اندیشه ها، باورها و تجارب مشترک و متفاوتِ این دو اندیشمند حوزه تصوف و عرفان اسلامی را در این باب بازنموده‌اند. این مقاله با روش تطبیقی_تحلیلی، به شیوه رنه ولک (مکتب آمریکایی)، مبتنی بر تبیین وجوه اشتراک و اختلاف سامان یافته است. براساس یافته‌های تحقیق، ابن‌عربی برآن است که اگر منظور از قرب، قرب مکانی یا زمانی نباشد، این نوع قرب، جزو مقامات است ولی اگر منظور از قرب، قرب بین دو ماده باشد در آن حالت، قرب، تابع احوال است. مولانا نیز در توصیف «قرب» عقیده دارد که قرب خداوند به انسان و جهان، ماورای چگونگی و مبرّا از ابعاد مکانی است و مهم‌تر از همه، ناکارآمدی عقل در بیان وقوع شهودی قرب است که برای سالک رخ می‌دهد. در نظر هر دو اندیشمند، قرب صفت بنده است که متصف به قرب حق می‌شود و این به دلیل فقر انسان و نیازش به غنی محض است. انسان به سبب مجلا بودن صفات الهی در همه حال به خداوند تقرّب می‌جوید. از نوآوری‌های ابن‌عربی در تبیین «قرب» عرفانی، توجّه به قرب از خداست که مختص خلفا و رسولان بوده و نقش رسول در ابلاغ پیام، نقش نیابتی دارد؛ زیرا نبوّت در نظر شیخ اکبر، نعت و صفت الهی نیست که در محل ظهور قرار بگیرد. 

a comparative study of mystical esteem in the view of ibn arabi and rumi

nearness , one of the mystical states, is obedience, which brings the obedient proximity to his obeyed. in this study, the authors, while examining ibn arabi and rumi's perception of the mystical states of nearness , have presented the common and different thoughts, beliefs, and experiences of these two thinkers on sufism and islamic mysticism. this descriptive-analytical article is based on the structural and general commonalities and differences. according to the findings of the research, ibn arabi believes that if the meaning of nearness is not spatial or temporal contiguity, this type of nearness can be considered as authorities. however, if it means nearness between two substances, then nearness is dependent upon states. to describe nearness , rumi also believes that the nearness of god to man and the world is beyond circumstances and free from spatial dimensions. most importantly, intellect is inefficient in expressing the intuitive occurrence of nearness that occurs to the seeker. according to both mystics, nearness is the attribute of a servant whom is characterized by nearness to the real. this is due to man's poverty and his need for the pure rich being. man, because of being the manifestation of divine attributes, always seeks nearness to god. one of ibn arabi's innovations in explaining the mystical nearness is concentrating on nearness to god, which is exclusive to the caliphs and messengers, who have a vicarious role in conveying the message. this is due to sheikh akbar's opinion that prophecy is not the kind of divine blessing and attribute to be manifested.