مقایسه مفهوم «خودشناسی» در نگرش مولوی و جامی

«خودشناسی» یا «معرفه‌النفس» از مهم ترین مباحثی است که علمای اخلاق، عرفا و فلاسفه از دیرباز بر آن تاکید داشته‌اند. حکما و عارفان مسلمان، مبتنی بر آیات قرآن و احادیث، به‌ویژه حدیث معروف «مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَّه» مهم‌ترین راه شناخت خدا را از مسیر معرفت حقیقی به «خود» دانسته‌اند. مولوی و جامی نیز در آثار خود، به‌ویژه اشعار عرفانی، به شیوه های گوناگون به خودشناسی و اهمیت و  آثار آن اشاره کرده‌اند؛ مولوی خودشناسی را جوهر جمیع دانش ها و نشناختن حقیقت خود را آفت جهان بشری دانسته و تصفیۀ باطن را راهی برای وصول به حقیقت الهیِ انسان برشمرده‌است؛ جامی نیز، از تابعان مولوی، در آثار مختلف خود از ضرورت خودشناسی، با هدف نائل شدن به ساحت قرب حق، سخن گفته‌است. یافته‌های این پژوهش، که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته‌است، نشان می‌دهد که هردو شاعر، با تاکید بر وصول به حق از مسیر خودشناسی، شروطی را برای تحقّق این امر نیز ذکر کرده‌اند؛ مولوی و جامی به عشق الهی به‌عنوان مقدّمه‌ای برای خالی شدن از نفسانیات باور دارند و معتقدند آدمی، از رهگذر جهاد با نفس، التزام به اعمال عبودی، عزلت، خلوت و شب‌زنده‌داری، قطع تعلّق از غیر و مراقبه دائم می‌تواند به جایگاه حقیقی خود برسد. 

comparison of the concept of self-knowledge in the views of rumi and jami

:self-knowledge is a topic of great significance that has long been emphasized by ethicists, mystics, and philosophers. muslim sages and mystics, drawing from the verses of the qur'an and hadiths, particularly the well-known hadith whoever knows himself has known his lord, have regarded the true knowledge of oneself as the most vital pathway to knowing god. rumi and jami, in their works, especially their mystical poems, have approached the subject of self-knowledge, highlighting its importance and its transformative effects in various ways. rumi considers self-knowledge to be the essence of all sciences and regards ignorance of the truth as a plague upon humanity. he believes that inner purification paves the way for attaining the divine truth within oneself. jami, a follower of rumi, also emphasizes the necessity of self-knowledge in his writings, aiming to attain a state of closeness to the real. through a descriptive-analytical method, findings of this research indicate that both poets not only emphasize the attainment of truth through self-knowledge but also outline certain conditions for realizing this goal. rumi and jami believe in divine love as a prelude to relinquishing ego-centeric affairs, and they propose that individuals can attain their true position through inner struggle, devotion to acts of worship, seclusion, nightly vigil, nonattachment to others, and constant contemplation.