علیت و اختیار از منظر ابن عربی و اسپینوزا
|
|
|
|
|
نویسنده
|
طاهری سید صدرالدین ,اعتمادینیا مجتبی
|
منبع
|
پژوهشنامه عرفان - 1391 - دوره : 0 - شماره : 6 - صفحه:71 -96
|
چکیده
|
چکیده: باور به وجود ظلّی و اعتباری در منظومه فکری محییالدین بن عربی، جایی برای علیت متعارف فلسفی که مستلزم تباین علت و معلول و وجودبخشیِ واقعیتی به واقعیت دیگر است، باقی نمیگذارد. او ضمن اجتناب از اینکه خداوند را علت نخستین اشیا بنامد و رابطهای علّی میان مظاهر قایل باشد، پدیدارهای عالم را براساس تطورات متنوع وجود منبسط و احکام تغییرناپذیر اعیان ثابته توضیح میدهد و فاعلیت ایجادی را در همه مراتب و شیون هستی، منحصر در خداوند میداند. اسپینوزا نیز براساس مبانی وجودشناختی وحدتانگارانه خود، با نفی امکان بالذات و قول به وجوب بالغیر در باب پدیدههای عالم، همه ممکنات یا همان حالات در نظام فکری خود را در مجرای ضرورت میاندازد. او با نفی علیت متعدی و پذیرش علیت حال در همه سطوح، رابطه جوهر با نظام حالات و رابطه درونی میان حالات را تبیین میکند. براین اساس، میتوان ابن عربی و اسپینوزا را در نفی علیت متعدی یا خارجی همرای دانست. ابن عربی و اسپینوزا هر دو با معنای خاصی که برای جبر در نظر میگیرند، در همه ساحات هستی قایل به جبر و منکر اختیارند.
|
کلیدواژه
|
علیت متعدی ,علیت حال ,ضرورت علّی ,جبر و اختیار
|
آدرس
|
|
|
|
|
|
|
|