تحلیل گفتمان انتقادی دو مناظرۀ دورۀ صفوی در رد و دفاع صوفیه

کتاب های ردیه و دفاعیۀ تصوف در زمرۀ متون عرفانی هستند که به نقد تصوف می پردازند. دو اثر اصول فصول التوضیح و مناظرۀ تمثیلی پند اهل دانش و هوش از زبان گربه و موش که مبنای این پژوهش قرار گرفته است، جامع جدال علما و متصوفه در رد یا پذیرش نگرۀ صوفیانه در دوران حکومت صفوی است. از طریق تحلیل گفتمان انتقادیِ این آثار موضع فقها در برابر صوفیان و همچنین مواضع دفاعیه نویسان در جانبداری از صوفیه روشن می شود. بر این اساس برخی علما و فقها با تاثیرپذیری از ایدئولوژی- گفتمانی مسلط در دورۀ صفوی، به صورت واضح و آشکار و با زبانی الزام آور تصوف را به بوتۀ نقد کشیده و بعضی با همان وضوح از آن جانبداری کرده اند. در کنار این دیدگاه برخی نیز در بازی موش و گربه با زبانی اقناعی، قضاوت را بر عهدۀ خواننده گزارده اند.