پیشگامی ابوالفتوح رازی بر ابن‌عربی در تصویر اختیار آدمی

جبر و اختیار همواره یکی از مهم‌ترین مسایل انسان‌شناسی در بین اندیشمندان مسلمان بوده است. این مساله در مکتب عرفانی ابن‌عربی نیز مورد توجه بوده است. ابن‌عربی در قرن هفتم هجری قمری در تصویر رابطه علم پیشینی الهی و اختیار آدمی و نفی جبر با طرح نظریه سرّ قدر و یا همان تابعیت علم نسبت به معلوم رویکردی متفاوت از اندیشه متکلمین را درپیش گرفته است. پژوهش پیش‌رو که با رویکردی توصیفی و براساس مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده، از نسبت اندیشه‌های یکی از مفسران شیعی قرآن مجید یعنی ابوالفتوح رازی متوفی قرن ششم هجری قمری با اندیشه‌های ابن‌عربی سخن می‌گوید. یافته‌های پژوهش براساس دیدگاه‌های این مفسر در بحث‌های جبر و اختیار، به‌ویژه چگونگی تصویر ابتلاء و امتحان آدمی با علم پیشین الهی ، نشان می‌دهد که نه فقط بین دیدگاه او در نفی جبر از آدمی با نظریات مطرح در مکتب ابن‌عربی تقارب وجود دارد، بلکه از پیشی گرفتن او بر ابن‌عربی در اندیشه عرفانی تبعیت علم از معلوم، حکایت می‌کند.

Anticipation of Abul-Futuh Razi over Ibn-Arabi In kind of Picture of Free Will of Human

Anticipation of AbulFutuh Razi over IbnArabi In kind of Picture of Free Will of Human[1] Abstract:Free will and Determinism has always been one of the most important Anthropological issues among Muslim thinkers. This issue has also been considered in IbnArabichr(chr('39')39chr('39'))s mystical school. IbnArabi in the seventh century AH in the picture of the relationship between Previous Divine Knowledge and Human free will or the negation of determinism, has a different approach to the thought of theologians. His theory named as secrecy destiny or following knowledge from the known . Leading research conducted with a descriptive approach and based on library studies, speaks of the relationship of the thoughts of one of the Shiite commentators of the Holy Quran, namely AbulFutuh Razi, who died in the sixth century AH, with the thoughts of IbnArabi. The findings of the research, based on the views of this commentator in the discussions of determinism and free will, especially his pictureing of infection and testing of human with the previous divine knowledge, shows that not only is there a comparison between his views on the negation of Determinism from human with the theories put forward in IbnArabichr(chr('39')39chr('39'))s school Rather, it indicates that he preceded IbnArabi in the mystical thought of following knowledge from the known.Keywords:AbulFutuh Razi, IbnArabi, Free Will and Determinism, Previous divine knowledge, following knowledge from the known. [1]. Dr. Reza Elahimanesh assistant professor of University of Religions and Denomination (elahimanesh@urd.ac.ir)Ehsan Jandaghi graduate from Sufism and Islamic Mysticism (ehsan.jandaghy@gmail.com)