سیمای مکر الهی در اشعار مولانا

مکر الهی از صفات بسیار مهّم و برجسته درمعرفت حق‌تعالی و نیز یکی از اوصاف درخور و پر اهمیّت در مباحث عرفانی است و اطلاقش بر انسان به عنوان صفتی نفسانی و رذیله به‌شمار می‌آید. از آن‌جایی که شناخت این صفت منجر به اعتلای روحی و اخلاقی و نیز معرفت الهی می‌گردد، بنا بر این بسیار مورد توجه عارفان قرار گرفته است. در این پژوهش که با روشی توصیفی تحلیلی تدوین یافته، ضمن بررسی مکر الهی در قرآن و سنّت و نگرش‌های مختلف عرفانی، به بررسی جنبه‌های عارفانه‌ی آن در اشعار مولانا پرداخته شده است. این بررسی نشان می‌دهد که با وجود تاکیدی که اغلب عارفانِ پیش از او بر خوف و ایمن نبودن از مکر الهی درهمه‌ی مراحل سلوک دارند، اما نگرش مولانا تا حدودی با آنان متفاوت است. او معتقد است سالک به کمک جذبه و عنایت حق، در مقام فنا، از صفات نفسانی‌اش فانی می‌شود. از این رو مکر او که صفتی نفسانی است، در مکر حق فانی شده و به مقام حفظ و امنیت نائل می‌گردد. همچنین او از مکری عاشقانه در ساحت عشق سخن می‌گوید. در این ساحت که نهایت قرب الهی است؛ مکر به عنوان صفت معشوق، برای عاشق زیبنده تلقّی گردیده و خوف از او زائل می‌گردد.

The manifestation of God’s tact in the poems of Molana

The divine tact is among the most outstanding attributes for gaining insights from God, and it is also one of the substantial qualities in the mystical discourse. However, generalizing the concept of tact to human characteristics is perceived as a vice and despicable attribute. Since the acquaintance with this attribute leads to the elevation of the ethical, spiritual and celestial knowledge, it has been widely hailed by many mystics. In this descriptiveanalytic research, the God rsquo;s tact has been probed in Quran, tradition as well as the diverse mystical perspectives. This study has also analyzed different mystical aspects of this notion in Molavi rsquo;s poems. This investigation shows that despite the emphasis of the previous mystics on the fear and the sense of insecurity from God rsquo;s tact in all the stages of their spiritual journey, Molana rsquo;s conceptualization of God rsquo;s tact is to some extent different from theirs. He believes that the mystic by the help of God rsquo;s attraction and grace becomes one with God , then the attributes and qualities of his soul are disappeared. For this reason, his tact which is the soul rsquo;s characteristic disappears in God rsquo;s tact and reaches the status of the protection, certainty and security. He also refers to the romantic tact in his poems. In this realm, which is represented as the ultimate unity with God, tact as the characteristic of the beloved is considered valuable and the fear of God is eradicated.