تحلیل محتوایی شطح (بر پایه شطحیات قرن دوم تا هفتم ه . ق.)

آنچه با عنوان شطح از عرفا نقل شده حوزه وسیعی از مفاهیم و مضامین را دربرمی گیرد که به سبب شهرت برخی از شطحیات و نیز تکرار بیشتر بعضی مفاهیم و مضامین، بسیاری دیگر از آنها چه در تعریف شطح و چه در برداشت ما از شطح مغفول مانده است. بعید نیست این امر در گذر زمان حتی بر اطلاق یا عدم اطلاق شطح بر برخی سخنان عرفا نیز تاثیر گذاشته و مانع ثبت برخی از شطحیات در این دایره شده باشد. برای اصلاح این نگاه نادرست به مقوله وسیع شطح، با گزینش شطحیات عرفا از منابع مختلف و استخراج و طبقه بندی مفاهیم و مضامین مطرح شده در آنها به سی و یک عنوان دست یافتیم. در این مقاله ضمن تعریف حدود و ثغور این مضامین و نیز بسامدشان در شطحیات گرد آمده، نمونه هایی از کاربرد هر مضمون در شطحیات نقل شده. همچنین در ذیل مضامین پرتکرار به بررسی سیر تاریخی کاربرد آنها و نیز علاقه و توجّه برخی عرفا به مضمونی خاص، اشاره شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که نقد دیدگاه های رایج در عرف، فنای فی الله، بیان عظمت عارف و تعریف اصطلاحات عرفانی، به ترتیب پرتکرارترین مضامین شطح و تعظیم شیطان و دفاع از او، بیان معراج عرفانی، مرگ پیش از مرگ و غیرت عارف نسبت به خدا کم تکرارترین مفاهیم و مضامین مطرح شده در شطح هاست.

A Content Analysis of Shath

SoltanValad points to loved Station additional to the lover Station in valadnameh and He knows Shams and Rumi, including those who have reached this station. In the article, we recognize that there is such a view of the stages of love in the ideas of Ayn alQuzat Hamadani and Roozbahan Baqli by studying the theories of the great Sufis from beginning to Soltanvalad age. The idea has been derived from the phrase Yohebbohom (He loves them) in Quran and the Hadith (speech) of the Prophet (PBUH). In transcendental mystical thought, the loved Station is vastly superior than the lover Station. Mystic reaches to the Station in love stages that God love him. In the stage, the station of lover and the beloved changes and this time God is lover and mystic is beloved. To achieve such a station requires an individual who mystic meets him and he has reached the station of a beloved; as Rumi visits Shams and reaches the beloved Station.