رویکردی عرفانی به تمثیل آیینه در روایت امام رضا(ع)

امام رضا(ع) برای تبیین رابطۀ خالق و مخلوق از تمثیل آیینه بهره می جویند، این تمثیل به خاطر ژرفای آن مورد توجه یکی از عرفای شیعه واقع شده است. سید قطب الدین نیریزی از این تمثیل مباحث مهمی را در حکمت الهی و جهان شناسی عرفانی مثل ربط حادث به قدیم، وجود اضافی ماسوی الله و نحوۀ قیومیت خداوند استنباط می کند. این نوشتار، ابتدا به بررسی بستر این رویکرد که جواز تمثیل از ناحیۀ اولیای الهی است، می پردازد. سپس رهیافت عرفانی او و عناصر آن مورد تدقیق قرار می گیرد، در این راه ابتدا چیستی صورت در آیینه و نظرات مختلف دربارۀ آن سپس کیفیت انتشار نور، مظاهر مختلف نور از نظر قطب الدین نیریزی و خوانش او از سخن امام رضا(ع) درباره حقیقت نور بررسی می گردد؛ در انتها کوشش می شود ارکان این تمثیل رضوی که قطب الدین را به پیدا کردن آن ها برانگیخت اما به صراحت از آن ها نگفت، یافته شود. نتیجۀ شاخص این موردپژوهی، مبتنی بودن این تمثیل عرفانی به منبع اصیلی چونان فرمایش امام رضا(ع) باشد.