بررسی و تحلیل تطبیقی تمثیل‌های «وحدت وجود» در اندیشۀ ابن‌عربی و بیدل دهلوی«سمع و نطق خود تماشای دویی ‌است»

تبیین چگونگی وحدت وجود، همواره یکی از چالش بر انگیزترین مباحث حوزۀ عرفان بوده است. ازآنجایی که پیچیدگی این موضوع ریشه در ناکارآمدی گزاره های زبانی در تشریح عوالم ورای عالم شهادت دارد، ابن عربی به عنوان بنیان گذار نظریۀ وحدت وجود و به تبع آن بیدل دهلوی، برای تشریح این گونه تجارب عرفانی، از تمثیل های مختلفی بهره جسته اند. در این مقاله ابتدا دربارۀ وحدت وجود، تجلی و پیشینۀ این نظریه در میان اقوام و مذاهب مختلف و نیز عرفای اسلامیِ پیش از ابن عربی توضیحاتی بیان شده است و در مرحلۀ بعد، درباره کمیت و کیفیتِ بهره گیری بیدل از تمثیل های وحدت وجودی ابن عربی، در کتاب چهار عنصر بحث کرده ایم. و درنهایت به این نتیجه رسیده ایم که بیدل نیز همانند ابن عربی بر این عقیده است که وجود حقیقی از نظر ذات و اطلاق واحد، و از نظر اسما و صفات و اطوار تجلی، متکثر است و بر این مبنا از اکثر تمثیل هایی که ابن عربی برای تبیین این نظریه بهره جسته، او نیز استفاده کرده است.