بر‌ر‌سی شیوۀ تکوین گفتمان تصو‌ف اسلامی براساس رویکرد لاکلاو و موفه

گفتمانِ تصوف اسلامی، نگرشی است که در بستر دین صورت بندی شده است. این گفتمان، در اواخر سده دوم هجری مفصل بندی شده است، اما ریشه های آن را باید در سطح پیش از حیات گفتمانیش جست وجو کرد. بنابراین برای بررسی روند تکوین و هژمونی شدن این نظام فکری، شیوه درست این است که رخداد تصوف، در ارتباط با عناصر دیگر و در آن عصر بررسی شود. گنجینه تفسیری تصوف اسلامی، جریان آرام و فراخی بود که از میان رویکردهایی چون فقاهت، کلام، فلسفه و...گذر کرد و درست زمانی در قامت یک صورت بندی مطرح شد که ایده های کلان و خردی بر پیکره جامعه سیطره داشتند. عقل گراییِ افراطی، جدل های فقهی، مناقشات فلسفی و نزاع های سیاسی و اجتماعی بر غالب سطوح جامعه سایه افکنده بودند. در این فضای پر از کشمکش، صاحب نظران عرصه تصوف با بررسی و شناخت خلاها و دال های تهیِ گفتمان حاکم، به مدد منطق تفاوت، گزاره های غایب را برجسته تر کردند و با استمداد از شیوه تاویل، فقر گزاره های گفتمانی را ترمیم نمودند و انسجام گفتمان های دیگر را متزلزل کردند و موجب فرادستی نگرش خود شدند. از میان نظریه ها و روش های موجود، رویکرد گفتمان ساز لاکلاو و موفه با توجه به مبانی و اصول آن، برای بررسی روند تکوین و تطور گفتمان روشی کارآمد است، در این جستار به کار گرفته شده است.