وضعیت اجتماعی متصوفۀ نعمت‌اللهی در عصر قاجار

در میان دوره های مختلف تاریخی، دورۀ قاجار از جنبه های گوناگون ازجمله مسائل مربوط به تصوف، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. تصوف این عصر، از ویژگی های خاصی برخوردار است که تحلیل و بررسی آن می تواند در روشن تر شدن مباحث دیگر این دوره همچون ادبیات عرفانی و مباحث تاریخی، نقش به سزایی داشته باشد. به دلیل نزدیک بودن دورۀ قاجاریه به عصر حاضر، منابع مناسبی برای تحقیق در زوایا و ناگفته های این عصر وجود دارد که می تواند برای محققان حائز اهمیت باشد. در این پژوهش که گوشه ای از وضعیت اجتماعی متصوفۀ نعمت اللهیه را به عنوان یکی از سلسله های فعال صوفیه در عصر قاجار مورد کاوش قرار داده و تلاش کرده ایم تا در حد امکان از منابع نگاشته شده در همان عصر استفاده شود. بدین منظور ابتدا به بررسی اجمالی تصوف پیش از دورۀ قاجار با تاکید بر دورۀ صفویه پرداخته ، پس از آن کوشیده ایم تا با تحلیل روابط میان صوفیان نعمت اللهیه با دربار قاجار و عالمان دینی به عنوان دو قدرت صاحب نفوذ در جامعۀ آن زمان تصویری مناسب از فضای اجتماعی متصوفان این سلسله در عصر قاجار ترسیم نماییم.