تحولات مفهوم «بی غرضی » در زیباشناسی مدرن

مفهوم «ب یغرضی 1[» [ یکی از مفاهیم کلیدی زیباشناسی مدرن است که نخست توسط فیلسوفان انگلیسی-اسکاتلندی مطرح شد و در زیباشناسی کانت وجوه گسترده تری یافت. این مقاله می کوشد نقش این مفهوم رادر زیباشناسی متفکرانی چون شافتسبری، هیوم، کانت، هگل، شوپنهاور و نیچه بررسی کند و پیامدهای آنرا در دوران جدید به بحث بگذارد. در قرن بیستم، جروم استولنیتز با اتکا به آرا و افکار فیلسوفان یاد شدهمفهوم بی غرضی را مجدداً وارد مباحث زیباشناسی کرد و آن را در قالب نظریه «رویکرد زیباشناختی » ارایهداد. بنیان این رویکرد بر نگرش بی غرضانه و همدلانه به جهان استوار است. بر اساس فرضیه آغازین ما تاکیدرویکرد بی غرضانه بر فرم به مثابه موضوع اصلی هرگونه داوری و ارز شیابی زیباشناختی، یکی از مهمترینعوامل شکل گیری فرمالیسم بوده است. در واقع، انفصال زیباشناسی از لذات حسی و اخلاق، خودمختاریاثر هنری و شکل گیری فرمالیسم پیامد مهم مفهوم بی غرضی است. اما در نهایت خواهیم دید که ارز شیابیآثار هنری فارغ از هرگونه غرض غیرممکن و حتی به اعتقاد بعضی از نظریه پردازان خطاست. به باور اینان،شناخت تاریخ و زمینه شکل گیری آثار هنری نه تنها مخل لذت و بهجت زیباشناختی نیست، بلکه بر غنای آنمی افزاید و جنبه شناختی هنر را پررنگ م یکند.