تحلیل مضمونی نگاره های رویارویی اسفندیار با اژدها مطالعه موردی: چهار شاهنامۀ مصور عصر ایلخانی)

نقاشی ایرانی در نگاه نخست تصویرسازی غیر واقع گرایانه ای بر اساس منابع ادبی و تاریخی است، اما نقاش تنها تصویرساز اشعار و روایات نیست، بلکه بن مایه و مفهومی از دل داستان بیرون کشیده و به نمایش می گذارد. هنرمند، در اثر، ایجاد معنا می کند و مخاطب را برای دستیابیِ حقیقت به چالش می کشد. رویارویی با اژدها از موضوعاتی است که در تاریخ نگارگری با مضامین مختلف حماسی، مذهبی و قهرمان های مختلف به تصویر درآمده است. تعداد زیاد نگاره با این مضمون، امکانی فراهم آورده است که می توان با تطبیق نمونه های متعدد، به چگونگی ارتباط نقوش و ویژگی های هنری در مکاتب مختلف و در کنار آن مفاهیم درونی این مضامین پی برد. رویارویی اسفندیار با اژدها، از موضوعاتی است که به رویاروی شاهزاده ایرانی با اژدها می پردازد. هدف از این پژوهش، مطالعه اسناد و دستیابی به مضمون آثار و تحلیل آن است. نتیجه در مطالعه چهار مجلس نگارگری نشان می دهد، هر تصویر محصول ترکیبی از روایات ادبی و انتزاع ذهن و سابقه ناخودآگاه ذهنی هنرمند است که توانسته به خوبی تصویر و نشان ذهنی اش را در تصویرنگاری شاهنامه پیاده کند. در پژوهش حاضر کوشش شده است تا هدف نگارگران از به تصویر کشیدن نگاره رویارویی اسفندیار با اژدها -به عنوانی اصلی که دریافت آن دلیلی بر حجم عظیم نگاره هایی با این مضمون است- توجیه شود.

the conceptual analysis of the confrontation of the dragon and the dragon-slayer paintings: the case study of the confrontation of esfandiar with the dragon in the illustrated manuscripts of the ilkhanied era

at first sight, the iranian painting is an unrealistic illustration based on literary and historical sources. nevertheless, a painter does not just illustrate poems and narratives and, in fact, extracts and displays the concept and theme of the story. in other words, the artist creates meaning in the work and challenges the audience to attain reality. confrontation with a dragon has been a subject illustrated in the history of painting with various epic and religious themes and different heroes. the high number of paintings focusing on this subject has generated an opportunity to learn about the relationship between artistic features and motifs in different schools and internal concepts of these themes by matching multiple examples. “confrontation of esfandiar with the dragon” focuses on the event of an iranian prince confronting a dragon. the present study aimed to study the related documents and gain and analyze the themes of works. evaluation of four battle paintings showed that each painting is a combination of literary narratives and abstraction of the mind and history of the mental unconscious of the artist, who has been able to properly draw their mental image in shahnameh illustration. in this study, attempts were made to justify the painters’ objective of painting the image of confrontation of esfandiar with the dragon as a principle, achieving of which could be the reason for the huge volume of drawings with this theme.