بررسی تطبیقی وجوه تشابه و افتراق اساطیر الاولین و موجودات مابعدالطبیعی در اندیشه اسلامی (مطالعه موردی: منتخبی از نسخ مصور معراج نامه)

جنبه‌های اسرارآمیز و اعجاب‌انگیز آیات قرآن، در قالب قصص انبیاء و اقوام پیش از اسلام، سبب‌ساز وجود شمایل‌های خیالی و اسطوره‌ای گوناگونی شده است. در این پژوهش، شرح معراج پیامبر اسلام (ص)، از منظر یکی از نقاط تبلور وجوه خیال‌انگیز داستانی در اسلام، به‌منظور یافتن اشتراکات و تمایزات میان موجودات ماوراءالطبیعی در اندیشه اسلامی و «اساطیر الاولین»، و با مطالعة موردی برروی نسخه‌های منتخب معراج‌نامه در سه دورة ایلخانی، تیموری و قاجار، مورد بررسی قرارگرفته است. هدف از پژوهش حاضر، دستیابی به نوعی زیباشناسی تطبیقی در کاربست عناصر خیالی و اسطوره‌ای در مصوّرسازی نسخ معراج‌نامه در دوره‌های یادشده و مقایسه میان اسطوره‌های دینی و تاریخی است. نوع پژوهش، بنیادی بوده و به شیوة تاریخی و توصیفی و با رویکردی تطبیقی، داده‌های گردآوری‌شده به‌صورت کتابخانه‌ای و الکترونیکی را مورد بررسی قرارداده است. حاصل پژوهش‌های پیشین، در زمینه‌های تفسیر قرآن، روایت‌شناسی معراج، مطالعات اسطوره‌شناختی، تاریخ نگارگری ایران و تاریخ ادیان، مورد استفاده قرارگرفته و درنهایت، نشان‌داده شده که بسیاری از اسطوره‌های پیشین، از جهت هستی‌شناسی دارای وجوه اشتراک و تشابه، و از نقطه‌نظر ماهیّت و معنا دارای اختلاف و تمایز با نمونه‌های اسلامی موجود در داستان معراج در نسخه‌های یادشده بوده و همچنین از نظر زیبایی شناسی شامل اسلوب‌های کم وبیش متفاوتی هستند.