سیر تکامل تصاویر عوج بن عنق در نگارگری ایران (سده‌های هفتم تا دهم هجری)

داستان زندگانی شخصیتی به نام عوج بن عنق که ریشه در اسرائیلیات داشت، از سده‌های آغازین اسلامی به تالیفات مسلمانان راه یافت. در متون اسلامی، عوج به عنوان یک کافر معرفی شده که رودرروی پیغمبران الهی ایستاد و بنابراین نمادی از دشمان دین راستین در طول تاریخ است. بلندای او به قدری بود که ماهی دریا را می‌گرفت و در برابر آفتاب بریان می‌کرد و می‌خورد. در زمان نوح (ع) آب سیل تا زانوی او بالا آمد و در نهایت با ضربه‌ای که موسی (ع) با عصای خود به قوزک پای او زد هلاک شد. افسانۀ عوج مورد استقبال گستردۀ نگارگران ایرانی در سده‌های میانی قرار گرفت. صحنۀ نبرد موسی (ع) با عوج در کتب تاریخی، قصص الانبیاء، عجائب ‌المخلوقات و فالنامه‌ها مصوّر شده است. این نوشتار از طرفی به دنبال بررسی ریشه‌ها و سیر تکامل افسانۀ عوج در فرهنگ اسلامی است و از طرف دیگر به تحلیل روند تکامل بازنمایی عوج در هنر سده‌های میانی ایران می‌پردازد. یافته‌ها حاکی از آن است که منشا این افسانه را باید در تلمود و نه کتاب مقدس جستجو کرد. اگرچه قدیمی‌ترین نگارۀ شناخته شده از عوج در هنر ایران به سدۀ هفتم م./سیزدهم ه. بر می‌گردد، اما مهم‌ترین دوره در تثبیت تصویر عوج، دورۀ جلایری است.