تحلیل ساختاری مواد و تکنیک به کاررفته در تزئینات ازاره ی سنگی دوره صفوی (نمونه مطالعاتی بقعه ی شاه عباس ثانی قم )

مقبره ی شاه عباس دوم در جوار ضریح مطهر حضرت معصومه سلام ا... علیها، از لحاظ معماری و تزئینات، ازویژگی های شاخص بناهای دوره ی صفوی برخوردار است. ازاره های سنگی بقعه با گل های رنگی تزئین شده است. تزئینات و نقاشی روی سنگ در کنار انواع تزئینات معماری صفوی دیده می شود. نقاشی رنگ و روغن وطلاکاری از آن جمله است. هدف این پژوهش، شناخت و تحلیل مواد و مصالح و تکنیک اجرای این نقوش رویسنگ در دوره صفوی و مقایسه نتایج حاصله با بناهای شاخص این دوره است. به این منظور تزئینات رنگی بر روی ازاره سنگی بقعه شاه عباس ثانی قم برای مطالعه در این پژوهش انتخاب گردید. در این پژوهش پساز معرفی تزئینات مورد مطالعه، به شناسایی رنگدانه ها و بست ها با روش های دستگاهی پرداخته شده است.از روش ftir برای شناسایی مواد آلی، چسب ها و بست نمونه ها و از روش xrf برای شناسایی عناصرموجود در نمونه ها و برای شناسایی تکمیلی بعضی رنگدانه ها از میکروسکوپ نوری (om) مجهز به نورپلاریزان استفاده شد. نتایج حاصل نشان می دهد که رنگدانه های موجود از این قرارند: رنگ سفید: سفیدآب سرب، رنگ قرمز: سرنج به علاوه اُخرا، رنگ آبی: لاجورد، رنگ سبز: زنگار مس به علاوه مالاکیت و رنگ طلا:فلز طلا، که همگی رنگ های معمول در نقاشی دیواری صفوی بوده اند. از فلز طلا به صورت طلاچسبان استفاده شده است. شناسایی رنگدانه اُخرا با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به فیلتر پلاریزان انجام شد. اگرچهزرده تخم مرغ در نمونه های مورد بررسی یافت شد، به دلیل سنگی بودن تکیه گاه، احتمال تمپرا بودن تکنیک نقاشی بسیار ضعیف است. در تمامی نمونه ها آثار روغن بزرک یافت شد که می تواند به منظور پوشش نهایی و محافظ روی تزیینات به کار رفته باشد. مقایسه نتایج این پژوهش با نتایج بررسی های نقاشی دیواری چندبنای شاخص صفوی، مطابقت رنگدانه های شناسایی شده در بقعه ی شاه عباس دوم با رنگدانه های معمول درنقاشی دیواری دوره صفوی را نشان می دهد.

Structural Analysis of Materials and Techniques of Plinth Ornaments ofSafavid Era: A Case Study of Shah Abbas II Mausoleum in Qom

The tomb of Shah Abbas II beside the holy shrine of Hazrat Masumeh (PBUH), in terms of architectureand ornaments, is one of the characteristics of the Safavid period buildings. The stone plinths aredecorated with colorful flowers. The use of stones in Iranian architecture, both in Islamic era andbefore it was considered alot. Decorations and paintings on the stone can be seen alongside a varietyof Safavid architectural decorations, such as oil painting and gilding.The purpose of this research isto identify and analyze materials and techniques for the implementation of these designs on the rockduring the Safavid period and compare the results with the monuments of this period.In this research,after introducing the studied decorations, the identification of pigments and fasteners has beeninvestigated, by using devices. The FTIR brand Bruker, the Germanymade model of Tensor 27, witha wavelength range of 1 cm1 to 400 cm1 4000, was used to identify organic matter, adhesives andclips. The Bruker XRF device, the Germanymade model of S1traser, was used to identify the elementsin the specimens.For further identification of some pigments, an optical microscope (OM) equippedwith polarizing light was used. White color: Bleaching Lead, Red: Cranberry Plus Ocher, Blue: Azure,Green: Copper Rustin in addition to Malachite and Gold: Gold Metals are identified pigments that aretypical colors of the Safavid wall paintings. Gold metal is used in goldpaste style. The identificationof the ocher pigment was performed using a polarized light microscope. The presence of egg yolkin the examined specimens increases the likelihood of the painting technique being tempered. In allsamples, there was found a trace of linseed oil that could be used as the final coating of decorations.Comparison of the results of this study with the results of some other outstanding mural paintings ofthe Safavid, shows the complete match of the pigments of these buildings.