مطالعه تطبیقی نگاره و خط‌نگاره در محراب‌هایِ گچیِ چهارگانه مسجد ملک کرمان

چهار محراب گچبری شبستان امام حسن (ع) در مسجد ملک کرمان، متعلق به دوره سلجوقی و آل بویه اند. هدف، مطالعه تزیینات محراب‌ها و پاسخ به چیستی عناصر ساختاری تجسمی تزیینات، همچون نوع نگاره‌ها و شکل خط‌نگاره‌های هر محراب و تاثیرات متقابل خط و نگارهاست. این پژوهش از روش های توصیفی تحلیلی و تطبیقی بهره گرفته و جمع آوری اطلاعات بر مبنای منابع کتابخانه ای و تحقیقات میدانی است. نگاره‌های محراب‌ها را می‌توان به سه شکلِ نگاره‌های هندسی، گیاهی و ترکیبی تقسیم کرد. خط‌نگاره‌های محراب‌ها با خطوط رقاع، کوفی‌های مشجّر، مورّق، مزهّر، معقد و مشبّک آراسته شده که بر زمینه تمامی آن‌ها نگاره‌های گیاهیِ هرچند مختصر قابل مشاهده است. در مجموع هنگامی که محراب‌ها را در کنار یکدیگر متصور شویم می توان روابطی صوری و ساختاری مابین محراب‌ها دید که برخی از آن‌ها بر تقارن بین چهار محراب می افزایند، اما بعضی دیگر آن را برهم می زنند به گونه ای که چیدمان و شمایل کلی محراب‌ها در کنار هم بین تقارن و بی تقارنی در نوسان است. این روابط را می توان ذیل چهار عنوانِ اشتراکات و روابط چهارسویه، اشتراکات و روابط سه به یک، اشتراکات و روابط دو به دو و نیز تفاوت‌های خاص و ویژگی‌های منحصربه فرد عناصر تزیینی هر محراب تعریف کرد.