عوامل موثر بر شکل‏گیری طبقات فقیر در ایران (رویکرد داده‌های شبه تابلویی)

فقر به عنوان یکی از معضلات اجتماعیاقتصادی، مانع از رسیدن جوامع به رشد و توسعه پایدار می‌شود. از این رو، کاهش فقر یکی از اهداف کشورهای در حال توسعه به شمار می‌آید. لازمه اجرای سیاست‌های کاهش فقر، شناخت فقر و عوامل موثر بر آن است. لذا در این مطالعه، ابتدا خط فقر نسبی در سطح استان و به تفکیک شهر و روستا، با روش 50 درصد میانگین مخارج خانوار و استفاده از ریز داده‌های طرح هزینهدرآمد مرکز آمار ایران برای 38303 خانوار در سال 1392 محاسبه شد. سپس بر اساس خط فقر محاسباتی، خانوارهای فقیر شناسایی و تحلیل داده‏ای شدند. پردازش اولیه داده‏ها نشان داد که در برنامه‏های فقر زدایی باید به مسئله آمایش سرزمین توجه شود.در مرحله بعد، الگوی مورد مطالعه، جهت بررسی عوامل موثر بر احتمال ورود یا خروج از چرخه فقر با روش حداکثر درستنمایی برآورد شد. نتایج برآورد مدل لاجیت داده‌های شبه تابلویی با اثرات تصادفی، نشان داد که زن بودن سرپرست خانوار اثر معناداری بر فقر دارد. متغیرهای سال‌های تحصیل و وضعیت درآمدی سرپرست خانوار، تعداد افراد باسواد و تعداد افراد شاغل خانوار اثری معنادار بر احتمال خروج از فقر دارند. بین بعد خانوار و احتمال فقیر شدن، رابطه مستقیم وجود دارد. هم‏چنین بین زندگی در مناطق شهری و احتمال فقیر شدن نیز رابطه مستقیم وجود دارد. تاثیر سن سرپرست خانوار بر فقر u شکل بوده ‏است. یعنی در سال‌های جوانی و میان‏سالی احتمال خروج از فقر وجود دارد در حالی ‏‏که با ورود به دوران پیری احتمال قرارگیری در دایره فقر افزایش می‏یابد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که در برنامه‏های فقرزدایی به افراد مسن به ویژه زنان سرپرست خانوار کم درآمد و بدون درآمد توجه ویژه‏ای شود.

Analysis of the Factors that Create Poverty in Iran through the PseudoPanel Data Approach

Poverty, as a socioeconomic problem, prevents societies to attain sustainable development and growth. Therefore, poverty reduction is one of the objectives of developing countries. Knowing the status of poverty and its determinants is essential for the successful implementation of poverty reduction policies. Therefore, in this study, after the calculation of the relative poverty line in the urban and rural areas of each province by using the micro data on the incomeexpenditure of 38303 households gathered by the statistical center of Iran in 2013, the poor families were identified. On the basis of the initial processing of the data, it is recommended that poverty alleviation programmers pay attention to spatial planning.In the next step, to examine the effective factors in the probability of going out of poverty, the model was estimated with the maximum likelihood method. The results of the regression logit model based on pseudopanel data with random effects showed that femaleheaded households are supposed to be in poverty more than males. Also, variables such as the education level of the head, statement of his or her income, and the number of the educated and the number of employees in the household have a significant effect on the probability of going out of poverty. Being in poverty is strongly associated with household size and living in urban areas. The effect of the head’s age on poverty is U shaped. It means, when the head is young, the probability of being poor is low. On the other hand, when the head is in pension years or old ages, the probability of being poor is high. Therefore, in poverty eradication programs, the government should pay attention to the elderly, especially females who head households with no income.