رقابت قدرت‌ها، ژیوپولیتیک خزر و منافع ملی ایران

منافع ملی قدرت‌های کوچک و منطقه‌ای همواره تحت تاثیر رقابت قدرت‌های بزرگ بوده‌اند. رقابت استراتژیک قدرت‌های بزرگ در سطح بین‌المللی از جمله در منطقه دریای خزر، منافع ملی جمهوری اسلامی نیز را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در حوزه دریای خزر باعث شده که رقابت آشکار و پنهان آنها، منافع ملی کشورهای موجود در این منطقه را یا به چالش کشانده یا وابسته به خود سازد. بدیهی است که روسیه به عنوان میراث‌دار اتحاد جماهیر شوروی سابق از حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای ناخشنود باشد و برای حفظ منافع خود عمل کند. روسیه با استفاده از امکانات و ظرفیت‌های داخلی، منطقه‌ای و جهانی خود به دنبال احیای موقعیت از دست‌رفته‌اش است؛ ازاین‌رو تلاش دارد با حفظ و تقویت شرایط خود در زمینه انرژی، موقعیت امنیتی و استراتژیک خود را ارتقا دهد و از قدرت و نفوذ ایالات متحده در منطقه بکاهد. این مقاله در چهارچوب نظریه نوواقع‌گرایی بر این باور است که روسیه توان بازمعنایابی و درنتیجه احیای قدرت ازدست‌رفته خود را دارد و در رقابت استراتژیک با امریکا از سایر کشورها از جمله ایران به عنوان متحد مقطعی و منقطه‌ای بهره می‌برد. در این چهارچوب، روسیه نه‌تنها از ظرفیت‌های ایران به نفع خود بهره می‌برد، بلکه مانع برآورده شدن و ارتقای منافع ملی ایران نیز شده است.