اقتصاد سیاسی نفت و تاثیر آن بر توسعه اجتماعی ایران

هدف اساسی پژوهش حاضر بررسی تاثیر نفت بر توسعه اجتماعی ایران با تاکید بر شهرنشینی و تحرک اجتماعی است. با توجه به داده‌های پژوهش، میان افزایش درآمد نفت از یکسو و تحرک اجتماعی و گسترش شهرنشینی (با رویکرد تحقیقات مقایسه‌ای و تطبیقی) از سوی دیگر رابطه وجود دارد. محدوده زمانی تحقیق از دهه 1320 تا ابتدای دهه 1390 می‌باشد. پژوهش از نظر روش از نوع تحقیقات میکس یا ترکیبی (کمی و کیفی)، از نظر هدف، جزو تحقیقات کاربردی و از حیث ماهیت نیز توصیفی می‌باشد. در این پژوهش از مطالعات کتابخانه‌ای و به طور خاص بررسی اسناد رسمی استفاده شده است. برپایه داده‌های پژوهش و با در نظر گرفتن نظریه بلایا یا نفرین منابع، درآمد نفت به عنوان متغیر مستقل، از طریق سیاست‌های دولت‌ها (متغیر میانجی) به گسترش شهرنشینی و تحرک اجتماعی در ایران کمک کرده است با این حال مهاجرت بی‌رویه بی‌شهرها به ویژه شهرهای بزرک و کلانشهرها باعث پیدایش حاشیه‌نشینی گردیده است. از سوی دیگر تخصیص درآمد نفت به شهرها باعث افزایش نابرابری میان شهر و روستا گردیده و عدالت اجتماعی را کاهش داده است. بر اساس نتایج این پژوهش کشورهای نفت خیز می‌توانند با مدیریت صحیح درآند نفت از دام نفرین منابع بگریزند. نتایج این مقاله می‌تواند الگویی برای توسعه درون‌زا در کشورهای نفت خیز ارائه نماید.

The Political Economy of Oil and its Impact on Social Development of Iran

The main purpose of the present study is to investigate the impact of oil on Iranian social development with emphasis on urbanization and social mobility. According to research data, there is a relationship between increasing oil revenues on the one hand and social mobility and urbanization expansion (with comparative and comparative research approach) on the other. The research period ranges from the 1920s to the early 1990s. The research is mixed and quantitative (qualitative and qualitative) in terms of purpose, applied and descriptive in nature. This study uses library studies, and in particular, the examination of official documents. Based on research data and by considering disaster or resource curse theory, oil income as an independent variable has contributed to the expansion of urbanization and social mobility in Iran through government policies (the mediating variable), however, the overwhelming migration of cities, especially large cities. And metropolises have led to the emergence of suburbs. On the other hand, allocating oil revenues to cities has increased inequality between the city and the countryside and reduced social justice. Based on the results of this study, oilrich countries can escape the curse of resources by properly managing oil revenues. The results of this paper can provide a model for endogenous development in oilrich countries.