بازخوانی سیاست مذهبی فاطمیان در مغرب

به رغم اینکه تشکیل دولت فاطمی در مغرب (297 ق)،‌‍ از نظر سیاسی برای اسماعیلیه پیروزی درخور توجه به شمار می‌رفت، موفقیت در حوزه مسایل مذهبی در آنجا به آسانی مقدور نبود. این در حالی بود که آرمانهای مذهبی و اهداف سیاسی، ایجاب می‌کرد فاطمیان از همان ابتدا درصدد انتشار عقاید مذهبی خود در میان ساکنان قلمرو مغرب برآیند. بر این اساس، علاوه بر رسمیت بخشیدن به مذهب اسماعیلی، اشاعه آن را محور اصلی سیاست مذهبی خود قرار دادند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد؛ برخلاف نظر برخی پژوهشگران، فاطمیان نه تنها نسبت به انتشار مذهب رسمی خود در مغرب بی‌اعتنا نبودند، بلکه تلاش‌ زیادی برای گسترش آن به کار بستند؛ اگرچه این کوشش‌ها با نتیجه مطلوب آنها همراه نبود. تعلیم و تبلیغ عقاید اسماعیلی، جلوگیری از به جای آوردن مناسک مذهبی اهل سنت، برخورد خشونت‌آمیز با فقهای مالکی مغرب، تلاش برای جلب نظر علمای اهل سنت با مشارکت دادن آنها در اداره امور و نیز فعالیت‌های فکری و فرهنگی با هدف تقویت پایه‌های نظری و کاربردی مذهب اسماعیلی، وجوه مختلف سیاست مذهبی فاطمیان در مغرب را تشکیل می‌داد.