نقد و تحلیل روایت «عطاء المولفة قلوبهم» (روایت ابن‌اسحاق در السیرة النبویه ابن‌هشام)

روایتی از ابن‌اسحاق در کتاب السیرة النبویه ابن‌هشام نقل شده که پس از جنگ حنین، رسول خدا (ص) به «مولفة قلوبهم» که اشراف مردم بودند، از غنایم قبایل هوازن چیزهایی بخشید تا سبب الفت و دلجویی آنان شود. عبارت «مولفة قلوبهم» برگرفته از آیه 60 سوره توبه است که ابن‌هشام زمان نزول آن را ذیل حوادث جنگ تبوک در سال نهم هجرت و در میان آیاتی که درباره منافقین نازل شده، نقل کرده و در توضیح آن نوشته «این آیات بیان می‌کند که مستحقان و گروه‌های شایسته دریافت صدقات چه کسانی هستند». این نوشتار با تکیه بر منابع سیره‌نگاری و آثار مورخان و بهره‌گیری از تفاسیر، به روش تاریخی تطبیقی و به صورت کیفی درصدد بررسی این مسئله است که روایت مولفة قلوبهم، تا چه اندازه با مبانی تاریخ‌نگاری مانند اصالت سند، انطباق با دیگر گزارش‌های تاریخی قابل پذیرش است و با چه هدفی در اخبار سیره نبوی شهرت یافته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، روایت «مولفة قلوبهم» با آیه مورد استناد گزارش «انّما الصّدقات...»، سازگاری زمانی و محتوایی ندارد و با رویکرد تاریخ‌نگاری سفارشی، در اخبار سیره جای گرفته است.

a critique and analysis of the narration “ʿāṭāʾ al-muʾallafatu qulūbuhum” (the narration of ʾibn isḥāq in ʾibn hishām’s al-sīra al-nabawiyya)

a narration is mentioned by ʾibn isḥāq, cited in al-sīra al-nabawiyya by ʾibn hishām, that says the prophet gifted portions of the spoils from the hawāzin tribes to the “muʾallafatu qulūbuhum” (a group of chiefs and aristocrats) after the battle of ḥunayn, in order to win their affection and console them. the phrase “muʾallafatu qulūbuhum” comes from qurʾan 9:60, which, according to ibn hishām, was revealed during the battle of tabūk in the 9th year of the hijra (630 a.d.) and among other āyahs concerning munāfiqīn. explaining the āyah, ibn hishām writes: “these āyahs clarify who the rightful recipients and deserving groups for the alms (șadaqāt) are.” the present study uses sīra sources, historians’ works, and tafsīr (interpretation), and employs the historical-comparative method in a qualitative manner to analyze the extent of alignment between the narration of “muʾallafatu qulūbuhum” with historiographical principles, such as the authenticity of documents, and alignment with other historical accounts. the study also explores the purpose behind the prominence of this narration in the accounts of the prophet’s sīra. it is concluded that the narration of “muʾallafatu qulūbuhum” does not align temporally or contextually with the cited āyah ,“innamā al-ṣadaqāt...”. the narration has been included in sīra accounts based on a requested historiographical approach.