بررسی انتقادی آثار ابن حبیب، با تاکید بر المُنَمَّق و المُحَبَّر

محمد بن حبیب از مورخان سدۀ سوم هجری است که دو اثر مهم وی المُنَمَّق فی اخبار قریش و المُحَبَّر از منابعی هستند که برای مطالعه و بررسی تاریخ پیش و صدر اسلام به کار می آیند. این پژوهش به بررسی و نقد دیدگاه نویسنده و این دو اثر بزرگ پرداخته است. نگرش انتقادی آثار ابن حبیب به‌عنوان یک راوی مسلمان و همچنین آثار او به‌عنوان روایت هایی که در تاریخ جاهلیت و اسلام موردتوجه هستند، به شناخت روش وی در تاریخ‌نگاری اسلام کمک می کند.بررسی ها نشان می دهد که ابن حبیب در تاریخ جاهلیت به سنت های جاهلی مانند منافره و جار پرداخته و گزارش هایی آورده است. وی در تاریخ جاهلیت و اسلام نسبت به ثبت‌نام و نسب افراد و ابزارآلات و یا حیوانات (مانند اسب) دقت فراوانی داشته و گزارش هایی در این باره آورده که در دیگر منابع دیده نمی شود. فقدان نظم و انسجام در تدوین اخبار، همچنین روایات خلاصه وار از کاستی های این دو اثر است. مهم ترین نکته در تاریخ نگاری وی، رعایت امانت داری و ارائه سلسله اسناد است، به‌ویژه در حوزه تاریخ جاهلیت که بیشتر مطالب خود را به استناد استاد خود ابن هشام ثبت کرده است. در نهایت نگارندگان این پژوهش در مورد مذهب ابن حبیب که به تشیع منسوب شده است، را با توجه ‌به بررسی های محتوایی آثار وی رد می کنند.

a critical reading of ibn ḥabīb’s works, focusing on al-munammaq and al-muḥabbar

muḥammad b. ḥabīb is a third century a.h./ninth century a.d. historian, whose two prominent works, al-munammaq fi’l ʾakhbār quraysh and al-muḥabbar, are useful sources in the study of the history of pre-islamic and islamic eras.the present study aims at critically analyzing the author’s opinion and his two great works. the critical approach towards ibn ḥabīb (as a muslim narrator) and his works (as remarkable works in the history of jāhilīyyah and islam) help us in understanding his methods in the historiography of islam.research shows that ibn ḥabīb explores and provides reports from jāhilī traditions like munāfirih and jār in the history of jāhilīyyah.  he was especially meticulous in recording the names of people and their lineages, tools, and animals (like horses). in this regard, ibn ḥabīb provides reports that cannot be found elsewhere.  some of the weaknesses of these two works are a lack of organization and cohesion in compiling the reports, as well as a summarized narration. the most important point regarding ibn ḥabīb’s historiography is his trustworthiness and his providing the chain of isnād. this is especially true regarding the history of jāhilīyyah, where most information has been recorded with citations to ibn ḥabīb’s own teacher, ibn hishām.eventually, the writers of this article, based on an analysis of the content of his works, deny the commonly held belief that ibn ḥabīb was a shīʿā muslim.