بازخوانی گرایش‌های دینی و سیاسی ایرانیان در سدۀ هشتم هجری در نگاه حمداللّه مستوفی

از ویژگی‌های حیات  دینی ایرانیان در دورهٔ مغول، رشد گفتمانی از مذهب اهل سنّت و جماعت است که خلافت خلفای راشدین و مقام امامت و ولایت ائمّهٔ اثنی عشر را در کنار هم نشانده و توامان به هر دو باور داشت. این موضوع هم­زمان با تشخّص عینی بسط مفهوم ممالک محروسهٔ ایران‌زمین در متون این دوره به روشنی آشکار است. در این میان، حمداللّه مستوفی جایگاه مهم و شایان توجهی دارد. هر سه تصنیف عمدهٔ وی، واجد جزئیات فراوانی در تبیین اندیشهٔ مذهبی حمداللّه مستوفی و باورهای مذهبی رایج در ایران روزگار او است. تحقیق حاضر بر آن است تا به شیوهٔ توصیفی و تحلیلی نشان دهد که نگاه مستوفی نسبت به این اندیشهٔ مذهبی چگونه بوده است؟ بررسی مزبور بیانگر آن است که حمداللّه مستوفی هر چند در تصنیف آثارش در پی تدوین متون دینی نبوده، لکن در خلال آن‌ها اطلاعات ارزشمندی از اوضاع دینی زمانهٔ خود به دست داده است. وی ضمن بیان نحوهٔ پراکندگی مذاهب مختلف در ایران، رویکردهای رایج و عمدهٔ مذهبی این دوره را به روشنی نشان داده است.

a re-examination of the political and religious interests of iranians during the 8th century a.h. /14th century a.d. in ḥamdullāh mustufī’s viewpoint

the current study tries to unveil mustufī’s viewpoint towards this religious opinion, using the descriptive-analytical method. the results confirm that although ḥamdullāh mustufī did not seek composing a religious text, he disclosed valuable information about the religious situation of his contemporary era. he clearly illustrates the common and main religious approaches of this era and describes the dispersal of different religious schools in iran.