حمایت از هنر و پیشبرد انگیزه‌های سیاسی- اقتصادی در دورۀ تیموری؛ مطالعه موردی دورۀ سلطان حسین بایقرا (911-873ق)

دوران سلطان حسین بایقرا عصر شکوه هنر دورۀ تیموری است. به دنبال تضعیف قدرت سیاسی و نظامی سلطان حسین بایقرا، حمایت از هنر تقریباً از انحصار سلطان و خانواده سلطنتی خارج ‌شده و در اختیار سران حکومتی و علمای مذهبی قرار گرفت. آنان با دریافت امتیازات مالی گوناگون از سلطان، به‌ویژه سیورغال‌های وسیع و معافیت‌های مالیاتی، روزبه‌روز بر نفوذ سیاسی و اقتصادی خود می افزودند. با روی آوردن سلطان  به تمرکزگرایی و اعمال اصلاحاتی در امتیازات مالکان زمین ها، هنر به دستاویز مهمی برای حفظ موقعیت سیاسی و مالی سران حکومتی تبدیل شد. این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی، در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که حاکمان و درباریان (حامیان هنر) این دوره چه اهدافی را در حمایت از هنر دنبال می کردند؟ یافته های مقاله نشان می‌دهد ترس از عزل و مصادره، مهم ترین انگیزۀ حامیان در حمایت از هنر به‌ویژه معماری محسوب می شد. آنان با وقف املاک خود برای طرح های هنری و حمایت از هنرمندان، علاوه بر کسب سود مالی فراوان، ثروت خود را از خطر مصادره مصون داشته و در جلب رضایت سلطان، گامی مهم برمی داشتند.

Patronage of the Arts and Political-Economic Motives in Tīmūrīd period, A Case Study of Sulṭān Ḥusayn Bāyqarā’s Era (A.H. 873-911/ A.D. 1468-1505)

Sulṭān Ḥusayn Bāyqarā’s era is the golden age of Arts in Tīmūrīd period. Following the decrease of his political and military power, patronage of the arts was almost completely taken away from the Sulṭān and the Royal Family’s monopoly. It was then put into the hands of government officials and religious ʿUlamāʾ. Their political and economic influence increased daily as they received various financial privileges from the Sulṭān, especially vast Suyūrghāls (lands) and tax exemptions. With the Sulṭān taking up centralism and reforming the privileges of land owners, the arts turned into a crucial pretext for maintaining the political and financial status of government officials. The present study applies the descriptive-analytical method to answer this fundamental question: “What purposes did the rulers and courtiers (art patrons) of this era serve in their patronage of the arts?” The study illustrates that fear of removal from office and impressment served as the main motive behind the patronage of arts, and especially patronage of architecture. By endowing their property for running artistic projects and by patronizing artists, they gained huge financial benefits, kept their wealth from being seized, and took a leap towards pleasing the Sulṭān.