ساختار فضایی حیاط و شبستان در معماری مساجد ساحل دریای کاسپین در دوره صفویه و قاجار

دربارۀ معماری تاریخی ساحل جنوبی دریای کاسپین، پژوهش‌های چندانی صورت نگرفته است. هدف این پژوهش شناسایی ساختار فضایی معماری مساجد بومی این مناطق و پاسخ به این پرسش است که میزان شباهت‌ و تمایز کالبدی و کارکردی در مساجد بومی این نواحی نسبت به دیگر نواحی ایران، به‌ویژه بخش مرکزی چیست و در چه عناصری مشهود است؟مبانی نظری تحقیق بر این فرض استوار است که اقلیم و فرهنگ بر ویژگی‌های کالبدی و کارکردی مساجد تاثیر می‌گذارند. نوع تحقیق، کیفی و از روش توصیفیتحلیلی استفاده‌شده و اطلاعات با  مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای گردآوری شده است.این پژوهش نشان می‌دهد، منشا اقلیمی فضاهای شبستان و حیاط، خصوصاً در مساجد با ابعاد کوچک‌تر بروز بیشتری دارد و نیز تاثیرات فرهنگ غالب، در اکثر مساجد جامع دیده می‌شود.

The Spatial Structure of Courtyards and Prayer Halls in the Architecture of Caspian Shore Mosques During Ṣafavīd and Qājār Periods

The historical architecture of Caspian sea’s southern shores has not been studied extensively. The present study aims to identify the spatial structure of local mosques in the region and answer two questions: How similar or distinct are these mosques in their structure and function compared to the mosques in other parts of Iran, especially the central parts? And in which elements are these qualities reflected?The conceptual foundations of the study are based on the assumption that region and culture affect the structural and functional characteristics of a mosque. A qualitative study is carried out through the descriptiveanalytical method. Data has been collected using field obervation and library research.The study concludes that the regional roots of prayer halls and courtyard spaces are especially more apparent in small mosques. In addition, cultural influences are more apprant in Jāmiʿ (grand) mosques.