خوانش تاریخی – تطبیقی پوشاک و آرایۀ نقوش انسانی سفال گلابه‌ای نیشابور

نقوش انسانی یکی از انواع آرایه‌های به‌کاررفته در سفال گلابه‌ای نیشابور در سده‌های نخست اسلامی است که به‌روش پدیدارشناسانه، به الگوهای زنانه و مردانه نام‌گذاری شده است. پژوهش حاضر پدیدارشناسی صرف را برای الگوبندی جنسی نقوش بسنده نمی‌داند و با هدف بازخوانی جنسیّت فیگورها، در صدد پاسخگویی به این مسائل است:بازخوانی تطبیقی تاریخی اسلوب پوشاک نقوش انسانی سفال نیشابور، چگونه به تشخیص جنسیّت فیگورها کمک می‌کند؟کارکرد غالب نقش‌مایه‌های ساسانی در سفال نیشابور تزئینی است یا نمادین؟جامعۀ آماری پژوهش حاضر، 14 نقش است که از میان 50 نمونه، با تاکید بر الگوهای مردانه و زنانه ، یا تحلیل‌شده در پژوهش‌های پیشین انتخاب شده است تا با منابع کتابخانه‌ای– اسنادی، در مطالعه‌ای تطبیقی تاریخی، به ارزیابی دوبارۀ جنسیّت الگوها بپردازد. بر اساس یافته‌های این پژوهش:اسلوب پوشاک نقوش انسانی سفال نیشابور با پوشاک درباریان وراء رود (ماوراءَالنّهر) و خراسان در دوره‌های نخست اسلامی همانند است.کارکرد غالب آرایه‌های ساسانی در سفال سامانی، تزئینی است.درنهایت، این مقاله برخی نقوش موسوم به زنانه را متعلق به جوانان پیراسته یا نوجوانان نابالغ درباری می داند.

A Historical-Comparative Reading of Clothing and Embellishments of Human Figures on Clay Pottery of Nayshābūr

Human figures are one of the embelishemtns used in clay pottery of Nayshābūr in early Islamic centuries. These figures have been labeled as “feminine” or “masculine” types according to the phenomenological method. The present study considers pure phenomenology inadequate for assigning gender types to the figures and aims to answer the following questions in order to reevaluate their genders:How does a historicalcomparative reading of the style of clothing used by the human figures help identify their gender?What is the primary function of the Sāssānīd motifs used in the pottery of Nayshābūr? Do they serve a primarily symbolic or decorative function?The statistical population of the present study includes 14 designs. These have been selected from among 50 samples, with especial emphasis on the “masculine” or “feminine” types or their being analysed in previous studies. The designs are analysed using librarydocumentary sources and in a comparativehistorical study in order to reevaluate gender types. The study concludes:The style of clothing used by the figures in pottery of Nayshābūr is similar to that of courtiers from Transoxiana and Khurāsān in early Islamic period.The Sāssānīd embelishments serve primarily decorative functions.Finally, the study considers some of the socalled “feminine” figures to be representations of trimmed young men or immature adolescent courtiers.